Σταθερά, τα τελευταία χρόνια, η καχυποψία αναδεικνύεται στις δημοσκοπήσεις ως κοινός εθνικός τόπος. Εδώ και περίπου μια επταετία, η διαΝΕΟσις, στο πλαίσιο της μεγάλης έρευνας «Τι πιστεύουν οι Ελληνες», απευθύνει και το ερώτημα αν «οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης». Δεν είναι μόνο το, φετινό, 86,6% που δηλώνει ότι «πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις συναλλαγές μας με τους ανθρώπους». Τα ίδια πάνω-κάτω ποσοστά ίσχυαν και το 2017 και το 2022. Η δυσπιστία φαίνεται να είναι γενικευμένη και να επεκτείνεται, πέρα από τους θεσμούς της κοινωνίας, στους άλλους ανθρώπους. Δεν εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον. Εκτός αν πρόκειται για την οικογένειά μας. Ο μόνος θεσμός που χαίρει πραγματικής εκτιμήσεως είναι η οικογένεια. Ας αναρωτηθούμε: πώς είναι ένας άνθρωπος που δεν εμπιστεύεται κανέναν και τίποτα; Πώς ζει; Πώς σκέφτεται, τι ψηφίζει; Η γενικευμένη καχυποψία πόση σχέση έχει με τη δημοκρατία; Οι επιστημονικοί αναλυτές της διαΝΕΟσις μας ενημερώνουν ότι υπάρχει μια πλούσια βιβλιογραφία, η οποία συνδέει τη χαμηλή εμπιστοσύνη με αρκετά αρνητικά αποτελέσματα, όπως μειωμένη πολιτική συμμετοχή, μειωμένη συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις, αλλά και, σε κάποιες περιπτώσεις, με χειρότερους δείκτες ψυχικής υγείας.
Δεν πρόκειται για εθνικό χαρακτηριστικό, για ελληνική «ιδιαιτερότητα». Για την έξαρση καχυποψίας ευθύνονται οι εκάστοτε εξουσίες, αλλά και ο ανατροφοδοτούμενος κοινωνικός/οικογενειακός συντηρητισμός. Οι μικροαστικές δεσμεύσεις και καθηλώσεις, η αποθέωση του ατομικού σε αντιδιαστολή με το συλλογικό, το αποκομμένα ιδιωτικό που αδιαφορεί για οτιδήποτε δημόσιο – ξεκινώντας από και καταλήγοντας στον κακοπαθημένο δημόσιο χώρο. Η ιδιοτελής αντίληψη του κόσμου διαμορφώνει συνειδήσεις όπως και κώδικες κοινωνικών επαφών και επικοινωνίας. Πώς πορευόμαστε μέσα από παραμορφωτικούς καθρέφτες στραμμένους πάντα προς τους «άλλους»; Και πόσο ανεξάρτητα από την καχυποψία είναι η οικογενειοκρατία, ο νεποτισμός, η αναξιοκρατία, η αδυναμία εφαρμογής μιας κλίμακας όπου ο ικανότερος προηγείται ανεξαρτήτως σχέσεων και γνωριμιών; Και αυτό το αίσθημα ότι διαρκώς μας υπεξαιρούν κάτι που δικαιούμαστε, πόσο μακριά βρίσκεται από την αρχική πηγή της καχυποψίας; Τη θυμική παράμετρο που ζυγίζει τα πάντα με το μάτι, δίνοντας το προβάδισμα στην παρανόηση εις βάρος της νόησης; Το επίμονο ποσοστό πάνω από 86% οφείλει να απασχολήσει το πολιτικό προσωπικό, εκτός από τους κοινωνιολόγους και τους ψυχαναλυτές. Οχι μόνο γιατί η λέξη «εμπιστοσύνη» πάει κι έρχεται σε ομιλίες και συνθήματα με συχνότητα τόση, που εντέλει την καθιστά αδύναμη και άδεια. Αλλά γιατί, όσο επαναλαμβάνεται, τόσο ενισχύει την καχυποψία και τους στενούς συγγενείς της: την απαξίωση και τον κυνισμό.
