«Ξύπνα ρομαντικέ…», του είπε ο θιασώτης του μοντερνισμού. «Οι κοινωνικές αλλαγές που γίνονται τώρα στην Εσπερία, αργά ή γρήγορα, θα επηρεάσουν και τη γωνιά μας. Τι ωφελεί να μηρυκάζεις τα περασμένα; Δεν διάβασες στην ειδησεογραφία ότι το νομικό πλαίσιο που διαμορφώνεται στην Γηραιά Ηπειρο ευνοεί μια νέα «άτυπη μορφή οικογένειας» και ότι ο γάμος χάνει την παλιά του σημασία, αφού πληθαίνουν τα παιδιά που ζουν με τον ένα γονέα τους, και διευρύνεται η κοινωνική προστασία; Σε καινούργια φάση περνούν οι σχέσεις των ανθρώπων…».
«Μην σπεύδεις να ρίξεις τις παραδόσεις μας στο καλάθι των αχρήστων», αντείπε ο άλλος. «Η μικρή μας κοινωνία δεν είναι φτερό στον άνεμο. «Καλότυχη» θέλουν οι παλαμικοί στίχοι τη γυναίκα, που «έχει τον άντρα ίσκιο της και τα παιδιά της δόξα…». Εδώ, υπάρχει ακόμη το όνειρο της μάνας να ντύσει νύφη τη θυγατέρα της, και η προσμονή του πατέρα να καμαρώσει γαμπρό τον γιο του. Ασε πια τις χαρές που φέρνουν τα εγγόνια σ’ ένα σπίτι. Και μπορεί να ακούμε πιο συχνά για διαζύγια ή για απλή συμβίωση ενός ζεύγους, πλην όμως ο θεσμός του γάμου στον τόπο μας αντέχει στις αναταράξεις και δεν χάνει την αξία του.
Στο κάτω κάτω, όταν το συμπέρασμα μιας κοινωνικής έρευνας συμπίπτει με τις απόψεις σου για το ίδιο θέμα, η ικανοποίηση είναι διπλή. Κυρίως, άμα φτάνεις στο κατώφλι της τρίτης ηλικίας. Πρώτον, διότι διαπιστώνεις πως οι δεκαετίες που κύλησαν δεν σε αποξένωσαν από την πραγματικότητα. Και δεύτερον, γιατί αποδεικνύεται ότι ο χρόνος είναι μεν «ο μεγαλύτερος νεωτεριστής» -καθώς τον αποκάλεσε κάποτε ο Ρογήρος Βάκων- αλλά σέβεται και τους θεσμούς που εξασφαλίζουν τη συνοχή της κοινωνίας, «κύτταρο» της οποίας θεωρείται η οικογένεια «η παντοτινή σχολή και δάσκαλος του κοινωνικού βίου του ανθρώπου» κατά τον Αύγουστο Κοντ, τον ιδρυτή της Κοινωνιολογίας. Εντυπωσιακά, πράγματι, τα συμβαίνοντα αλλού.
Εμείς, ωστόσο, δεν θυσιάζουμε εύκολα όσα γαλούχησαν αμέτρητες γενιές και θεμελίωσαν την «οικογενειακή τάξη» στη χώρα μας. Αντίθετα, πασχίζουμε να επιβιώσουμε -με κόπους, φιλότιμο, αξιοπρέπεια και περηφάνια- για να κρατήσουμε όρθια την ταλαιπωρημένη αυτή κοινωνία όπου, μια μέρα, θα δοκιμάσουν τις δυνατότητές τους τα βλαστάρια μας.
Μα γιατί, σ’ εκείνην την ευρωπαϊκή έρευνα που είδε το φως της δημοσιότητας, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων που ρωτήθηκαν απάντησε πως «όσοι θέλουν να κάνουν παιδιά, οφείλουν να παντρεύονται ή καλύτερα είναι να παντρεύονται». Εστω κι αν οι περιστάσεις έχουν διαφοροποιηθεί. Βλέπεις, «στην Ελλάδα επιμένουμε… παραδοσιακά», όπως έγραφε πρόσφατα σε ρεπορτάζ της, στην «K», η Φωτεινή Καλλίρη.