Δύσκολο, δυσκολότατο να συμπέσουμε οι άνθρωποι στις επικαιρικές μας διαπιστώσεις. Εστω και αν προϋποθέσουμε δεδομένη την ειλικρίνεια και ανιδιοτέλεια όλων, αν απομονώσουμε τους πληρωμένους κονδυλοφόρους, τους προπαγανδιστές κομματικών «θριάμβων». Και πάλι τότε δύσκολη η σύμπτωση, όχι στην αποτίμηση, αξιολόγηση, ερμηνεία, αλλά στην ίδια την πιστοποίηση της πραγματικότητάς μας.
Διάβασα περιώνυμο δημοσιογράφο, σε κυριακάτικη εφημερίδα, συνήθως πρώτη σε κυκλοφορία, να αποφαίνεται: «Μέσα σε οκτώ χρόνια (τα τελευταία)… αυτή η μικρή πατρίδα μεταμορφώθηκε σε μια εντελώς διαφορετική χώρα. Ενσωμάτωση σε ένα κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα… νέες υποδομές… αλλαγή του Λεκανοπεδίου… παρεμβάσεις στην περιφέρεια… ριζική μεταβολή της καθημερινότητας». Ναι, αντιγράφω πιστά και επαναλαμβάνω τη φράση: «Ριζική μεταβολή της καθημερινότητας». Και αυτό γράφεται για το Λεκανοπέδιο της Αττικής, αλλά και για την ελληνική επαρχία, την «περιφέρεια». Πρόκειται για διαπίστωση, όχι για εκτίμηση, υποκειμενική γνώμη, ερμηνεία: «Ριζική μεταβολή της καθημερινότητας».
Δεν διστάζει το κείμενο να προσλάβει επιθετικό χαρακτήρα: Οσοι δεν συντονίζονται με την ενθουσιαστική πιστοποίηση κατατάσσονται στο στρατόπεδο της «μιζέριας», «βλέπουν τα πράγματα μέσα από ένα διαρκές παραμορφωτικό μονόκλ… αναγορεύουν τη μιζέρια σε ιδεολογία… εντυπωσιάζουν με την ξύλινη μονοτονία της επιχειρηματολογίας τους».
Αυτά όλα ο πολίτης τα διαβάζει σε φύλλο «προοδευτικό» μυθοποιημένου κύρους, από δημοσιογράφο περιωπής και άκρως προβεβλημένης δημοκρατικής ευαισθησίας – δεν τα ακούει από τον θλιβερό ατάλαντο μεροκαματιάρη της κυβερνητικής προπαγάνδας. Ευτυχώς υπάρχει ακόμη η δυνατότητα για αντίλογο, για διαφορετικές διαπιστώσεις. Εντόπισα τον αντίλογο σε φύλλο καθημερινό, εφημερίδας χαρακτηρισμένης ως «σοβαρής», άρα δυσπρόσιτης στο ευρύ κοινό. Τον αντιγράφω:
«Πολλά άλλαξαν (στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια) μεμονωμένα και αποσπασματικά, το σύνολο όμως έμεινε αναλλοίωτο και περισσότερο πολύπλοκο, δεν βρέθηκε το Ενα που με την αλλαγή του τα αλλάζει όλα… Ετσι, ενώ όλα άλλαξαν, όλοι κτίζουμε αυθαίρετα, καίμε τα δάση, παραβιάζουμε τους κανόνες κυκλοφορίας, η διοίκηση είναι περισσότερο από ποτέ ανίκανη και διεφθαρμένη, η εκπαίδευση έχει υποστεί βαρύ εγκεφαλικό, τα νοσοκομεία είναι τριτοκοσμικά, η παραοικονομία το πιο κερδοφόρο κομμάτι της οικονομίας…».
Διαφορετική αυτή διαπιστωτική μαρτυρία από δημοσιογράφο επίσης περιώνυμο, σπάνιας εκφραστικής ευστοχίας. Θα επαναλάβω τη φράση-κλειδί, που συνοψίζει αποκαλυπτικά τη δραματική ανεπάρκεια των κυβερνήσεων και την πολιτική ανυπαρξία αντιπολίτευσης τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα: «Δεν βρέθηκε το Ενα που με την αλλαγή του τα αλλάζει όλα».
Οι άνθρωποι θα διαφέρουμε πάντοτε στις επικαιρικές διαπιστώσεις μας, αφού αυτές εκφράζουν την όποια «ποιότητα» έχει ο καθένας μας κατορθώσει μέσα του: Την ελευθερία από ιδιοτελείς σκοπιμότητες και ψυχολογικές δεσμεύσεις. Τη διαγνωστική μας ευφυΐα και οξυδέρκεια. Την ευαισθησία, την ωριμότητα των κριτηρίων, τη στάθμη των απαιτήσεών μας από τη ζωή.
Ομως, η διαφορά των διαπιστώσεων δεν μπορεί να ξεπερνάει κάποια όρια από τα οποία και μετά αρχίζει το ψέμα – η αθέλητη αφελής ή εσκεμμένη προπαγανδιστική ψευδολογία. Ψάχνω, λ.χ., να φανταστώ ερείσματα που υπαγόρευσαν τη διαπίστωση: «Μια εντελώς διαφορετική (από ό,τι το 1996) χώρα η Ελλάδα σήμερα… ριζική η μεταβολή της καθημερινότητας». Αισθάνομαι να παραβλέπει ή να χλευάζει την καθημερινή οδύνη, τον καθημερινό βασανισμό μου αυτή η διαπίστωση. Δεν είναι ρητορική επιλογή οι λέξεις «βασανισμός» και «οδύνη». Κάθε χρόνο και περισσότερο η ποιότητα της ζωής στην Ελλάδα (και ειδικά στο Λεκανοπέδιο Αττικής) υποβαθμίζεται εγκληματικά και υπάρχουν συγκεκριμένες ευθύνες γι’ αυτό το έγκλημα.
Υπάρχουν ευθύνες, γιατί υπάρχουν ρεαλιστικές δυνατότητες αλλαγής: Να πάψει το Λεκανοπέδιο να είναι μια πελώρια τσιμεντένια ρυπαρή χαβούζα, όπου δρόμοι και πεζοδρόμια έχουν καταληφθεί από τα αυτοκίνητα και τα «μηχανάκια» δίχως περιθώριο να βαδίσουν και να ζήσουν άνθρωποι. Αυτή η βάναυση προτεραιότητα της μηχανής, η μεταβολή της πόλης σε πνιγερό σταθμευτήριο αυτοκινήτων, όπως και η απουσία προσπάθειας να δημιουργηθούν (έστω με ασύγγνωστη καθυστέρηση) πνεύμονες πρασίνου, είναι προβλήματα πολιτικής ευθύνης και πολιτικής ικανότητας. Οταν ζούμε σε τέτοιες συνθήκες εξανδραποδισμού, κατά τι μεταβάλλεται η καθημερινότητά μας με την ενσωμάτωση σε κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα; Οταν ο εξανδραποδισμός μας επιτείνεται αναιδέστατα με την οικολογική καταστροφή από το τερατώδες και δυσλειτουργικό αεροδρόμιο των Σπάτων, την ανυπαρξία υποδομής για την πρόσβαση σε αυτό, ποια προπαγάνδα να μας πείσει ότι καλυτέρεψε η ζωή μας;
Δεν θα συμπέσουμε ποτέ στις διαπιστώσεις μας οι άνθρωποι. Κι ας μην υπάρχει συναλλασσόμενος με το Δημόσιο Ελληνας που να μην έχει πιστοποιήσει άμεσα ο ίδιος (όχι να έχει «πληροφορηθεί» από φήμες) ότι η εκβαρβαρισμένη καθημερινότητά μας οφείλεται, σχεδόν αποκλειστικά στην αυτουργία ή στη συγκάλυψη από τους διαχειριστές της εξουσίας της κλοπής (ναι, της κλοπής) του δημόσιου χρήματος. «H προκοπή της Ελλάδας» μας βεβαιώνει η προοδευτική πρωτοπορία «δεν προκύπτει από το άθροισμα της προκοπής όλων των ανεπρόκοπων».