H θετική ψήφος που έδωσε το Κοινοβούλιο της ΠΓΔΜ στη συμφωνία της Αχρίδας για το νέο καθεστώς σχέσεων της σλαβομακεδονικής πλειοψηφίας και της αλβανικής μειοψηφίας δεν αναμένεται να είναι τόσο ευσταθής όσο πιστεύουν οι εμπνευστές της. O ένοπλος αγώνας του UCK εναντίον του σλαβομακεδονικού κράτους δεν ήταν παρά ένας ακόμα κρίκος της αλυσίδας του γιουγκοσλαβικού δράματος. Υπενθυμίζουμε ότι η κρίση άρχισε με τον σερβοκροατικό πόλεμο, συνεχίσθηκε στη Βοσνία, στο Κοσσυφοπέδιο και στη συνέχεια έκανε μετάσταση στην ΠΓΔΜ. Παραλλήλως εξελίσσεται και η προς το παρόν πολιτική μάχη για την ανεξαρτητοποίηση ή όχι του Μαυροβουνίου.
Κοινός παρονομαστής όλων των ανωτέρω είναι η προσπάθεια των εθνοτήτων, που συναποτελούσαν την πρώην Γιουγκοσλαβία, να διαμοιράσουν τα εδάφη της, όπως συνέβη με τις άλλοτε αυτοκρατορίες. Κατά κοινή ομολογία, τα εσωτερικά σύνορα είχαν χαραχθεί αυθαίρετα και με βάση τις σκοπιμότητες του τιτοϊκού καθεστώτος. Οταν άρχισε η διάλυση, οι Σέρβοι της Κροατίας προσπάθησαν με τη βοήθεια του Βελιγραδίου να αποσπάσουν εδάφη και να ενσωματωθούν στη Σερβία. H συνέχεια είναι γνωστή. Μετά τις νίκες τους την πρώτη περίοδο, όπως είναι γνωστό, ηττήθηκαν και η συντριπτική πλειοψηφία του πήρε το δρόμο της προσφυγιάς.
Ανάλογη ήταν η εξέλιξη στην πολυεθνική Βοσνία. Εκεί δεν υπήρχε κυρίαρχη εθνότητα και έτσι, μετά τις πολεμικές επιχειρήσεις, η Δύση επέβαλε μία ασταθή συνομοσπονδία των τριών εθνοτήτων (Σέρβων, Κροατών και Μουσουλμάνων), η οποία διατηρείται ενωμένη μόνο λόγω της παρουσίας διεθνούς στρατιωτικής δύναμης. Στο Κοσσυφοπέδιο, η πλειοψηφία των Αλβανών επεχείρησε με ανταρτοπόλεμο να αποσχισθεί από τη Σερβία, αλλά το επέτυχε μόνο μετά τη στρατιωτική επέμβαση του NATO. H Σλοβενία απέφυγε την τύχη των άλλων, επειδή ήταν εθνικά ομοιογενής.
Η κρίση στην πρώην Γιουγκοσλαβία απέδειξε πόσο ανεδαφικές είναι οι αμερικανικές θεωρίες για εγκαθίδρυση πολυεθνικών κρατών σε περιοχές, όπου δεν έχει συντελεσθεί η εθνική ολοκλήρωση. Απέδειξε ότι η επιβολή αυτού του μοντέλου παράγει αστάθεια, ενώ η δημιουργία κατά το δυνατόν αμιγών εθνικών κρατών είναι παράγοντας μακροπρόθεσμης σταθερότητας. Τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά εάν εξ αρχής είχαν αναζητηθεί διπλωματικές λύσεις, οι οποίες να περιλαμβάνουν εδαφικούς διακανονισμούς και όπου ήταν τελείως απαραίτητο ανταλλαγές πληθυσμών.
Η ανταλλαγή πληθυσμών είναι σαφώς βάρβαρη λύση, αλλά από την πρώτη στιγμή ήταν προφανές ότι η άλλη οδός ήταν αυτή του πολέμου και των αιματηρών εθνικών εκκαθαρίσεων. Το απέδειξε η Κροατία, η Βοσνία και το Κοσσυφοπέδιο. Το πείραμα που βρίσκεται σε εξέλιξη στην ΠΓΔΜ προσπαθεί να αποδείξει το αντίθετο, αλλά είναι πολύ νωρίς για να το κρίνουμε.