Στις 27 Αυγούστου 1923 μια τρομοκρατική ενέργεια συντάραξε τη διεθνή κοινή γνώμη: ο Ιταλός στρατηγός Τελίνι, πρόεδρος της επιτροπής οριοθετήσεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου και η συνοδεία του δολοφονήθηκαν στην Κακαβιά, κοντά στα σύνορα, αλλά επί ελληνικού εδάφους.
Η Ελλάδα, την εποχή εκείνη, είχε φθάσει στο έσχατο όριο της δυστυχίας. Δέκα χρόνια πολέμων είχαν απολήξει σε μια άνευ προηγουμένου καταστροφή. H εξουθενωμένη χώρα έπρεπε να περιθάλψει άπειρους πρόσφυγες. H εκτέλεση των Εξι είχε προκαλέσει γενική κατακραυγή. H πατρίδα μας ήταν τότε ένα κράτος παρίας. O οίκτος όμως είναι άγνωστος στη διεθνή πολιτική.
Η Ιταλία, όπου σχετικά πρόσφατα είχε καταλάβει την εξουσία κάποιος Μπενίτο Μουσολίνι, απέδωσε ευθύνες για το έγκλημα στην Ελλάδα. Τελεσίγραφο που καταρράκωνε την ελληνική κυριαρχία και αξιοπρέπεια, επιδόθηκε στην Αθήνα. H εξαιρετικά διαλλακτική απάντηση της κυβέρνησής μας, δεν κρίθηκε ικανοποιητική.
Η κατάληψη του νησιού
Στις 31 Αυγούστου, ο ιταλικός στόλος κατέπλευσε στην Κέρκυρα. Ζητήθηκε η παράδοση του νησιού. Τη δήλωση του νομάρχη, ότι ναι μεν δεν παραδίδει την Κέρκυρα, αλλά και δεν είναι σε θέση να την υπερασπίσει, ακολούθησε ο βομβαρδισμός των δύο άνευ στρατιωτικής αξίας φρουρίων της πρωτεύουσας του νησιού. Που στέγαζαν όμως χιλιάδες πρόσφυγες και εκατοντάδες ορφανά. Εδέησε να υψωθεί λευκή σημαία. Τα πυροβόλα σίγησαν. Υπήρχαν ήδη 15 νεκροί, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά και 35 τραυματίες. Ηλθε κατόπιν η κατάληψη του νησιού. Στην Αθήνα, έπειτα από σπαραξικάρδιες αμφιταλαντεύσεις, προκρίθηκε να μην προβληθεί αντίσταση στην ιταλική ενέργεια. Την αξιοπρέπεια του ελληνικού κράτους διαφύλαξαν κατά αξιομνημόνευτο τρόπο οι κυρίες ελευθερίων ηθών της Κερκύρας, που αρνήθηκαν κατηγορηματικά να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα ιταλικά στρατεύματα κατοχής.
Παρενέβη η διπλωματία. H Ελλάδα υποχρεώθηκε να δεχθεί πρακτικά όλους τους ιταλικούς όρους. Κατόπιν αυτού και κάποιας διεθνούς πιέσεως, ο Μουσολίνι ευδόκησε να εκκενώσει την Κέρκυρα. Φυσικά, η χώρα μας δεν είχε την παραμικρή ενοχή ή ευθύνη για το έγκλημα της Κακαβιάς. (Το ποιοι ήσαν οι δράστες είναι άλλη ιστορία). Τιμωρήθηκε, παρά το Διεθνές Δίκαιο, γιατί ήταν ένα αδύνατο κράτος και κάποια μεγάλη δύναμη το έβαλε στο στόχαστρο, για ποικίλους λόγους. Το φαινόμενο δεν ήταν ασύνηθες την εποχή εκείνη. Και ίσως τείνει να ξαναγίνει του συρμού. Πράγμα που δεν θα πρέπει να χαροποιεί τους Αφγανούς του σήμερα, αλλά ούτε και τους Αφγανούς τους χτες, που ίσως να είναι και οι Αφγανοί του αύριο.
Βέβαια, οι κάτοικοι του Αφγανιστάν κατηγορούνται για πλείστα όσα. Βάζει όμως σε κάποιες σκέψεις το γεγονός πως, εδώ και μερικά χρόνια, αυτοί που κατηγορούσαν τους Αφγανούς για τις, ας πούμε, ιδιαιτερότητές τους, ήσαν εκείνοι που πίστευαν πως η σοβιετική παρουσία στη χώρα τους είχε εκπολιτιστικό χαρακτήρα. Οι σημερινοί κατήγοροί τους, τους θεωρούσαν τότε ιδανικούς αγωνιστές της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
Πολιτικοί της Δύσεως
Πολιτικοί περιωπής της Δύσεως σεμνύνονταν να υποδέχονται κατά καιρούς πολέμαρχους Αφγανούς, με τις εθνικές τους ενδυμασίες και τις γενειάδες τους. Να τους έθεταν θέματα όπως η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, η ανεξιθρησκεία και άλλα παρεμφερή; Μάλλον τους διαβεβαίωναν πως «είμαστε όλοι Αφγανοί»…
Τώρα είμαστε όλοι Αμερικανοί. Ας υπενθυμίσουμε πάντως μια παλιά ιστορία. Δείχνει πως ακόμη και οι ΗΠΑ αντιδρούν κάποτε, σε γεγονότα αποδεικνυόμενα εκ των υστέρων πολύ διαφορετικά, απ’ ό,τι φαίνονταν αρχικά, κάπως υπερβολικά.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η Ισπανία παρήκμαζε ήσυχα. Οι σφριγηλές ΗΠΑ έδειχναν κάποιο ενδιαφέρον, όχι πλατωνικό, για τις κτήσεις της. H αμερικανική κοινή γνώμη έτυχε της κατάλληλης επεξεργασίας. Εμενε να βρεθεί μια αφορμή.
Οι Κουβανοί είχαν εξεγερθεί κατά των Ισπανών. Οι ΗΠΑ έστειλαν ένα θωρηκτό το «Μαιν», στην Αβάνα, για επίδειξη της σημαίας. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1898, το «Μαιν» ανατινάχτηκε. Χάθηκαν 266 μέλη του πληρώματος. Αμερικανική εξεταστική επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα πως το πλοίο βυθίστηκε από νάρκη. «Αν είχαν πει κάτι διαφορετικό, θα είχαν δυσκολίες να πείσουν την κοινή γνώμη της χώρας τους. Οι Αμερικανοί ήθελαν την Ισπανία ένοχη», έγραψε ιστορικός. Παρά τη διαλλακτική στάση της, η Μαδρίτη δεν απέφυγε τον πόλεμο.
Κάπως ετεροχρονισμένα, στα 1976, αμερικανική επιτροπή ειδικών που ασχολήθηκε με το θέμα, κατέληξε στο συμπέρασμα πως το «Μαιν» χάθηκε από τυχαία εσωτερική έκρηξη. Σε ανάλογα συμπεράσματα είχαν καταλήξει οι πάντες, εκτός των ΗΠΑ, ήδη από το 1898.
Πάντως, καθώς περνάει ο καιρός, φαίνεται πως τα πολυάριθμα αθώα θύματα της πρόσφατης τρομοκρατικής ενέργειας, δεν θα βαρύνουν τόσο στις εξελίξεις, όσο κάποιες αντιπαθητικές γεωπολιτικές θεωρίες του Μάκιντερ. Ηθελε αυτόν που ελέγχει τον «Αξονα ή Καρδιά του Κόσμου» (στο κέντρο του ευρωασιατικού χώρου), να ελέγχει το «Νησί του Κόσμου» (δηλαδή την ηπειρωτική μάζα που αποτελούν η Ασία, η Ευρώπη και η Αφρική) και ελέγχοντας το «Νησί του Κόσμου» να ελέγχει τον Κόσμο ολόκληρο. Το Αφγανιστάν δεν είναι οικόπεδο άνευ αξίας.