Τις πρώτες μέρες της χρονιάς, παρατηρείς συνήθως την πραγματικότητα με όρους ονειροφαντασίας. Τα ξενύχτια, οι γιορτές, η σύντομη αποκοπή από την καθημερινότητα δίνουν σουρεαλιστικό περίγραμμα στις εμπειρίες. Να, ας πούμε, τα πόνυ και οι Αγιοβασίληδες στο Σύνταγμα, τα ψητά σουβλάκια και το ευρωπαϊκό νόμισμα, ο απόηχος των γιορταστικών τηλεοπτικών προγραμμάτων (Big Brother, Αννα Βίσση και η πρώτη ανάληψη ευρώ από τον πρωθυπουργό) σκηνοθέτησαν αρκούντως φελινικά την είσοδό μας στο 2002.
Ποιος είναι ο κοινός παρονομαστής όλων αυτών των αντιφάσεων, ανάμεσα στην Ευρώπη του εκσυγχρονισμού και στην Ελλάδα του λαϊκού beat; Θα μπορούσε, με μια λέξη, να είναι η έκθεση του ιδιωτικού, η αποστομωτική γύμνια κάθε προσωπικής χειρονομίας. H αποκαλυπτική διάσταση της ιδιωτικής πράξης δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του Big Brother. H εκπομπή που αποενοχοποίησε την παρακολούθηση και ανέδειξε τον φετιχιστικό χαρακτήρα της κάμερας μάς εξοικείωσε γρήγορα και αποτελεσματικά με μια νέα, γενικότερη απαίτηση: με το τελετουργικό «φαίνεσθαι». Δεν υπάρχει τίποτα κρυφό από την κάμερα. Το καλωδιωμένο σώμα νιώθει όλο και μεγαλύτερη άνεση στο πλατό: ακόμη και ο πρωθυπουργός πληκτρολόγησε «δημοσίως» το piτου στο μηχάνημα αυτόματης ανάληψης (αδιάφορο αν το piείναι προσωρινό, αληθινό ή απλώς ενισχύει τη θεατρικότητα κάθε ιδιωτικής στιγμής).
Η επίδειξη δεν ανήκει πλέον μόνο στον κόσμο του θεάματος. Απλώς εκεί γίνεται πιο αυθόρμητα, απροκάλυπτα. Οι εκπομπές κοσμικού ενδιαφέροντος που έχουν εποικίσει όλα τα ιδιωτικά κανάλια μας δείχνουν πόσο εύκολα μπορεί να διαστρεβλωθεί η έννοια της προόδου σε κουφιοκέφαλο νεοπλουτισμό: οι κυρίες των Αθηνών απαθανατίζονται ως ιδιοκτήτριες φορεμάτων και πανάκριβων κοσμημάτων, οι κύριοι ως ιδιοκτήτες των κυριών και ως αγοραστές κατοικιών και έργων τέχνης με πανάκριβες κορνίζες. Εχει σημασία αυτή η λεπτομέρεια: η αποθέωση της ακριβής κορνίζας πρέπει λογικά να συμβαδίζει με αποθέωση κάθε λογής πλαισίου.
Διαφάνεια? να ένας διακριτικός χαρακτηρισμός για κάθε είδους αδιακρισίες. H διαφάνεια της πολιτικής ζωής μεταλαμπαδεύθηκε σε κάθε πτυχή της ελληνικής κοινωνίας που δείχνει να πιστεύει όλο και περισσότερο αυτό που εκφράζει παντοιοτρόπως η ελληνική τηλεόραση: ότι η ποιότητα ζωής είναι συνισταμένη μονοκατοικιών με χρυσές κορνίζες και κοσμημάτων. Και ότι η ευρωπαϊκότητα είναι απλώς και μόνον επενδυτική αξία που μετριέται σε ευρώ.
Σ’ αυτήν τη μέθεξη Ευρώπης και ελληνικότητας ταλαιπωρούνται αβάσταχτα οι έννοιες. Και οι σκέψεις χάνουν τη σημασία τους. Πρέπει κανείς να σκέφτεται φωναχτά, παραληρηματικά, αν θέλει να εκφράζει τη σημερινή Ελλάδα; Ή θα ‘χουμε την ευκαιρία για λίγη περιεκτική σιωπή; Οπως φαίνεται, η επαναδιαπραγμάτευση του ιδιωτικού χώρου θα είναι το πιο πολυτελές αγαθό του νέου αιώνα.
