Μιλώντας τότε με αρμόδια στελέχη της αντιπολίτευσης, σχημάτισα την εντύπωση ότι αν η κυβέρνηση είχε συζητήσει το συνταξιοδοτικό μαζί της πριν καταθέσει το σχετικό νομοσχέδιο πρώτο θα είχε αποφύγει μερικά χονδροειδή λάθη και δεύτερο θα είχε σημαντικά προχωρήσει στην επίλυση του ακανθώδους αυτού προβλήματος: Οταν κατέθεσε το νομοσχέδιο και προκάλεσε τις γνωστές αντιδράσεις, καμιά αντιπολίτευση στον κόσμο δεν θα δεσμευόταν μαζί της. Θα δεσμευόταν με τις αντιδράσεις του κόσμου και με τα συναισθήματά του, απ’ όπου πηγάζουν οι ψήφοι. Την ίδια εντύπωση σχημάτισα και αργότερα όταν ο κ. Αλέκος Παπαδόπουλος, ο υπουργός Υγείας, κατέθεσε το νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση του ΕΣΥ. Ελάχιστα, απ’ ό,τι μαθαίνω, το είχε συζητήσει προηγουμένως με την αντιπολίτευση, που θεωρητικά έστω, εκπροσωπεί τον μισό και πλέον ελληνικό λαό. Αντί να κάνει αυτό, να ανοίξει διάλογο με την αντιπολίτευση, προσπαθούσε να ανοίξει διάλογο με τους «αρμόδιους φορείς», αμφισβητώντας εμμέσως την αρμοδιότητα του κατ’ εξοχήν αρμόδιου, της αντιπολίτευσης, καταφεύγοντας στην αμφίβολη αρμοδιότητα οργανώσεων, που εξ ορισμού υπηρετούν τα συμφέροντα των μελών τους, μικρής δηλαδή μειοψηφίας.
Το ίδιο κάνει και τώρα με το ταξίδι του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ και τις συνομιλίες που θα έχει εκεί. Οι ίδιοι διακηρύσσουν ότι το ταξίδι και οι συνομιλίες θα είναι κρίσιμες και ότι θα συζητηθούν θέματα που αφορούν στους Ελληνες και στην Ελλάδα και όχι μόνο στους οπαδούς του ΠΑΣΟΚ. Δηλαδή θέματα που στη δημοκοπική ρητορεία αποκαλούμε «εθνικά», όπου τα στοιχειώδες που θα έκανε μια υπεύθυνη και δημοκρατική κυβέρνηση ήταν να έχει τη στήριξη όλου του πολιτικού κόσμου και αν είναι δυνατόν, ολόκληρου του λαού. Πέραν αυτού, είχε υποχρέωση να ενημερώσει τους αρχηγούς της αντιπολίτευσης. Δεν πιστεύω ότι σήμερα υπάρχουν «διπλωματικά μυστικά». Αλλά και αν υπάρχουν, θα ήταν πολιτική ανωμαλία να μην εμπιστεύεται η κυβέρνηση τους αρχηγούς της αντιπολίτευσης. Τους υπουργούς της και την εχεμύθειά τους έχει πολλούς λόγους να μην τους εμπιστεύεται. Δεν έχει όμως το δικαίωμα να μην εμπιστεύεται τους αρχηγούς της αντιπολίτευσης.
Η ενημέρωση και η συζήτηση θεμάτων με την αντιπολίτευση, που κατά τον κανόνα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αύριο ή μεθαύριο θα είναι κυβέρνηση, καθόλου δεν μειώνει την κυβερνητική ευθύνη και δεν παρακάμπτει τον ανοιχτό κυβερνητικό διάλογο. Αντιθέτως, ενισχύει την άσκηση της κυβερνητικής ευθύνης και προετοιμάζει τον ανοιχτό κοινοβουλευτικό διάλογο, τον μόνο διάλογο που αναγνωρίζει το πολίτευμά μας. O διάλογος που μειώνει, αν δεν αθετεί, την κυβερνητική ευθύνη και παρακάμπτει το Κοινοβούλιο και συχνά χρησιμοποιείται ως βολικό πρόσχημα και για το ένα και για το άλλο, είναι ο «διάλογος» με τους λεγόμενους «κοινωνικούς φορείς», στην πραγματικότητα με συντεχνιακές μειοψηφίες χαμηλής αντιπροσωπευτικότητας, όταν μάλιστα αυτός ο «διάλογος» παίρνει τη μορφή δεσμευτικής συναλλαγής. Πιστεύω ότι τα φαινόμενα αυτά αλλοιώνουν το πολίτευμά μας και εισάγουν τα γνωστά χαρακτηριστικά της «συντεχνιακής δημοκρατίας». Νομίζω ότι δεν υπερβάλλω. Δεν αμφισβητώ τη δημοκρατικότητα του ΠΑΣΟΚ ή τουλάχιστον τις δημοκρατικές προθέσεις του. Προπαντός δεν αμφισβητώ τον δημοκρατικό ρόλο των συνδικάτων και των άλλων κοινωνικών οργανώσεων. H πρακτική συναλλαγής όμως που συστηματικά εφάρμοσε το ΠΑΣΟΚ, το κράτησε μεν περίπου επί είκοσι χρόνια στην εξουσία (πρωτοφανές και επικίνδυνο), μετέβαλε τα συνδικάτα σε συναλλασσόμενες συντεχνιακές μειοψηφίες και τα συνέδεσε στενά με τη διατήρηση της εξουσίας του. Δεν ξέρω αν η δισυπόστατη Αριστερά αντιλαμβάνεται πόσο βοήθησε το ΠΑΣΟΚ σ’ αυτήν την πολιτική τακτική.
Επειτα από είκοσι χρόνια εξουσίας το ΠΑΣΟΚ πάσχει από τη βαρύτατη ασθένεια του «κυβερνητισμού». Πιστεύει ότι τα συμφέροντα και η βούληση του «κυβερνητικού προσωπικού», αρκούν για να κυβερνηθεί μια χώρα με ανοιχτή και πολύπλευρη κοινωνία. Αυτή η αντίληψη κυριαρχεί και στη λεγόμενη ανασυγκρότηση ή επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ. Ισως ο πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ να μην διέπεται από τέτοιες αντιλήψεις. Ομως με αυτές τις αντιλήψεις διαμορφώθηκε και κυριάρχησε το ΠΑΣΟΚ.
