Τα σημάδια είναι πλέον πολλά, οι ενδείξεις περισσότερες και οι εκδηλώσεις που επισημοποιούν μια νέα στορφή προς έναν ιδιάζοντα και ιδιότυπο ελληνικό λαϊκισμό αυξάνουν.
Επειτα από μια περίοδο εντατικής προετοιμασίας για την ONE, στη διάρκεια της οποίας οι περισσότεροι αποδέχθηκαν τον σκοπό ενσωμάτωσης στην Ευρωζώνη και προσαρμόσθηκαν στις απαιτήσεις της εθνικής προσπάθειας, το ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον δείχνει διαθέσεις επανάπαυσης και επαναφοράς σε περιόδους αμεριμνησίας, όπως εκείνης που επικράτησε στη δεκαετία του ’80.
Ενας συνδυασμός συνθηκών και παραγόντων δείχνει να σπρώχνει τους βασικούς φορείς διαμόρφωσης του ευρύτερου περιβάλλοντος προς την κατεύθυνση του λαϊκισμού,της ευκολίας και της ήσσονος προσπάθειας. O ανεξάρτητος παρατηρητής δεν μπορεί να διακρίνει με ακρίβεια τι είναι αυτό που πιέζει τα πράγματα προς αυτές τις επικίνδυνες λαϊκιστικές προσεγγίσεις. Ισως είναι η αδυναμία προσαρμογής, η δυσκολία αφομοίωσης των απαιτητικών συνθηκών του ανταγωνισμού, ίσως το ίδιο το οικονομικό και κοινωνικό εποικοδόμημα, που είναι δομημένο σε στρεβλές βάσεις, στο πελατειακό κράτος, στις σχέσεις αλληλεξάρτησης και συναλλαγής. Ισως να είναι η εκτεταμένη διαφθορά και το γενικευμένο κλίμα συνενοχής που ωθεί τα πράγματα προς αυτές τις κατευθύνσεις.
Το βέβαιον είναι, πάντως, ότι διαφαίνεται στροφή. H πολιτική για παράδειγμα δείχνει να έχει «φρακάρει». Νέες ιδέες δεν υπάρχουν.Τα κακώς κείμενα δεν θίγονται, καθώς το νέο κατεστημένο δεν αφήνει περιθώρια για επεμβάσεις.
Και όπου αυτό επιχειρείται, η αντίδραση είναι οξύτατη και άκρως συντεχνιακή, όπως συμβαίνει με τους πανεπιστημιακούς γιατρούς και όπως θα συμβεί, αν αύριο τεθεί ευρύτερο θέμα για την παρουσία των μονίμως απόντων από τα αμφιθέατρα καθηγητών των AEI.
H αδυναμία παραγωγής αποτελεσματικής πολιτικής είναι αυτή που σπρώχνει στην παρελθοντολογία, η οποία έχει επανακάμψει τελευταίως με ένταση. Και αυτό ακόμη το θέμα της τρομοκρατίας, αυτή η σοβαρή πολιτική εκκρεμότητα που βασανίζει τη χώρα σχεδόν 30 χρόνια αντιμετωπίσθηκε με γνώμονα την εντυπωσιοθηρία και γι’ αυτό είχε ως κύρια έκφραση τις λίστες και την ανακύκλωση ενός κατασκευασμένου, γνωστού από το παρελθόν, υλικού.
Η ατμόσφαιρα στο πεδίο της πολιτικής δείχνει να χαλάει, να χάνει την έστω προσχηματική, αλλά συναινετική ώς ένα βαθμό προσέγγιση των υποθέσεων της χώρας. O πολιτικός διάλογος αλλά και οι πολιτικές πράξεις δείχνουν κυριαρχούμενες από το άγχος της επικοινωνίας και όλα μοιάζουν να γίνονται προς χάριν της εικόνας που θα μεταδοθεί, για τα λίγα λεπτά δημοσιότητας που προσφέρει η τηλεόραση.
Το λούστρο τείνει να επικυριαρχήσει, να υποκαταστήσει τις ιδέες, να εξοβελίσει τον προβληματισμό και να ακυρώσει το έργο. Και αν μέχρι πρότινος τούτο το μοντέλο πολιτικής εμφάνισης περιορίζονταν σε συγκεκριμένες προσωπικότητες, τώρα φαίνεται να επικυριαρχεί και να καθοδηγεί τη δράση και των νεότερων του Κοινοβουλίου.
Τα MME επίσης, και ο Τύπος ακόμη, παρά τις φωτεινές εξαιρέσεις που συνήθως επιβεβαιώνουν τον κανόνα, στρέφονται προς την απλοποίηση και την υπεραπλούστευση. Τα εύκολα φύλλα του κιτρινισμού, τα χυδαία ταμπλόιντ που δεν είχαν αποτολμήσει μέχρι πρόσφατα να βγουν στα περίπτερα, έκαναν ήδη την εμφάνισή τους στην αγορά, πιέζοντας ακόμη και παλαιά έντυπα να προσαρμοσθούν στην ιδέα αναπαραγωγής του χυδαίου κουτσομπολιού.
Τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων έχουν μετατραπεί σε σκουπιδότοπους, ο κόσμος τους μικρή γειτονιά, ένα μάτσο κουτσομπόλες, που στραβοκοιτάνε τι φοράει η μία, με ποιον κυκλοφορεί και σε ποιο μαγαζί πάει ο ένας και ο άλλος.
Ούτε ψήγμα προβληματισμού, ούτε διάθεση αναζήτησης, μια περατζάδα σε έναν πλαστό κόσμο εντυπώσεων, μια καθημερινή ξενάγηση στην παρδαλή περιοχή του εύκολου χρήματος και των διασημοτήτων.
Το παράδειγμα που μεταδίδουν, το μοντέλο που αναπαράγουν είναι αποκαρδιωτικό, εύκολο και γρήγορο μαζί, ένα είδος μικροαστικού χυλού, έκφραση της ιδιότυπης νεοελληνικής γκλαμουριάς, που στηρίζεται στην αρπαχτή και στην ευκολία της συναλλαγής.
Αλλά και άλλοι παράγοντες του δημόσιου βίου, αναλόγως κινούνται. H μεγάλη κοινότητα των πνευματικών ανθρώπων, των πανεπιστημιακών δασκάλων, των καλλιτεχνών και των διανοουμένων ακόμη, δείχνει να έχει περιπέσει στις δημόσιες σχέσεις και παραμελεί συστηματικά το έργο της. Είναι παραδομένη στον κύκλο των γρήγορων και εύκολων κερδών και έτοιμη να αντιδράσει ως η ακραία των συντεχνιών, ικανή να κλείσει ακόμη και τους δρόμους, προκειμένου να υπερασπισθεί τα κεκτημένα της.
Τα συνδικάτα από την άλλη πλευρά επαναφέρουν στο προσκήνιο τις παλαιές συνταγές, διακινούν την παλαιά υπεραπλουστευτική ρητορική της δήθεν προστασίας των συμφερόντων των εργαζομένων, που παρακάμπτει τα προβλήματα, για να τα επαναφέρει όμως γρήγορα οξύτερα και σε περιβάλλον ακραίων λύσεων.
Τούτα είναι όντως στοιχεία αναβίωσης ενός επικίνδυνου λαϊκισμού, που μένει στα επιφαινόμενα και αποδιώχνει τις λύσεις, διαμορφώνοντας συνθήκες προβληματικότητας. Θα βρει άραγε τη δύναμη η πολιτική να αντισταθεί στις σειρήνες του λαϊκισμού; Αν δεν το πράξει, πάντως, σύντομα θα μετρούμε ζημίες.
Το πρόβλημα μιας πορείας προς την κατεύθυνση του «Ελσίνκι» είναι τώρα για την κυβέρνηση πολύ δύσκολο, δεδομένου ότι από τότε, Δεκέμβριο 1999, η Αθήνα δεν βρήκε τρόπους για να «φρενάρει» τις τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο και να αφαιρέσει απ’ την Αγκυρα δυνατότητες για την ενίσχυση της πολιτικής που ακολουθεί σ’ αυτήν την υπόθεση. Σε τίποτε δεν εμπόδισε το «Ελσίνκι» και η ελληνική «αναθεωρημένη» πολιτική την Τουρκία να ενισχύει αυτήν την πολιτική της. Γνωστά είναι τα πρόσφατα γεγονότα. Και ιδιαιτέρως χαρακτηριστικό του «κλίματος» στο Αιγαίο, την ώρα που η ελληνική κυβέρνηση προβληματίζεται γύρω απ’ το θέμα μιας αναβάθμισης του ελληνοτουρκικού διαλόγου, είναι ότι την περασμένη Πέμπτη η Αγκυρα έκανε για πρώτη φορά, αιφνιδιάζοντας την κυβέρνηση, επίσημο διάβημα διαμαρτυρίας προς την Αθήνα, επειδή στη Λήμνο προσγειώνονται και απογειώνονται ελληνικά μαχητικά F-16 και F-4 για πτήσεις στο Αιγαίο!
