Αν επιχειρήσει κανείς να αξιολογήσει τα συντελεσθέντα στην Κοπεγχάγη, ξεπερνώντας τα ελληνικά ενδιαφέροντα, θα νιώσει πως βρίσκεται μπροστά σε μια καινούργια Ευρώπη, στην αρχή μιας μεγάλης διαδικασίας ενοποίησης της Γηραιάς Ηπείρου από τον Ατλαντικό μέχρι σχεδόν τα Ουράλια και από τον Αρκτικό Κύκλο μέχρι τα θερμότερα νερά της Μεσογείου. Το μεγάλο βήμα για τη νέα διευρυμένη Ευρώπη έγινε χθες στην Κοπεγχάγη, η οποία έσπασε οριστικά το τείχος της διαίρεσης που γέννησε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. H Ευρωπαϊκή Ενωση μετατρέπεται σε ηπειρωτικό υποκείμενο, με ενιαία πολιτική και οικονομική έκφραση, δημιουργώντας προϋποθέσεις για ακόμη μεγαλύτερη παρέμβαση στις παγκόσμιες υποθέσεις.
Δέκα νέες χώρες, οι περισσότερες προερχόμενες από το πρώην ανατολικό μπλοκ, έρχονται να επιβεβαιώσουν το νέο ευρωπαϊκό δόγμα, το δόγμα της ενοποιητικής, δημοκρατικής και διαφορετικής δύναμης, που δεν στηρίζεται στην ισχύ των όπλων, αλλά στις θεσμικές λειτουργίες του διαλόγου και της διαβούλευσης. Είναι τούτη κεφαλαιώδης διαφορά με τη μόνη υπερδύναμη της άλλης όχθης του Ατλαντικού, ένα ξεχωριστό μοντέλο διακυβέρνησης για το σύγχρονο κόσμο, που θα πρέπει να γεμίζει ελπίδες τους πολίτες της Ευρώπης. Και αυτή τη διαφορά οφείλει να αναδείξει η νέα Ευρώπη.
Πενήντα πέντε χρόνια μετά το μεγάλο πόλεμο, οι χώρες της Ευρώπης κατάφεραν να ξεπεράσουν τις πληγές και να χτίσουν ένα οικοδόμημα, που πολλές φορές μπορεί να έμοιαζε με σύγχρονη Βαβέλ, αλλά μέσα του έκρυβε δυναμισμό μέγα, που πήγαζε ακριβώς από την αιματηρή εμπειρία των χρόνων του ατσαλιού και της φωτιάς.
Οποιος σήμερα έχει την ευκαιρία να συνομιλήσει με Γερμανούς η Γάλλους διπλωμάτες θα ακούσει λόγια αποστροφής για εκείνη την περίοδο και αντίθετα ύμνους για το ρόλο της νέας Ευρώπης, που θα στηρίζεται στη γεφύρωση των αντιθέσεων και στην αναζήτηση του κοινού τόπου, του κοινού συμφέροντος.
Νιώθουν κυρίως οι Γερμανοί στην παρούσα περίοδο, μετά και την επιτυχή έκβαση της διαπραγμάτευσης για τη διεύρυνση, να απελευθερώνονται από τη δυστυχία που άφησε πίσω του ο πόλεμος, καθώς είναι οι πρωταγωνιστές του εγχειρήματος και αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο οικονομικό κόστος. Αλλωστε ο ζωτικός τους χώρος αυξάνει, οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης έρχονται κοντά τους και δεν είναι λίγοι εκείνοι, που πιστεύουν ότι η Γερμανία της ειρηνικής περιόδου επιτυγχάνει όσα δεν πέτυχε η Γερμανία του πολέμου.
Οικτίρουν βεβαίως την τύχη τους για όσα προκάλεσε ο Χίτλερ, αλλά από την άλλη πιστεύουν τώρα πια ότι μπορεί να οικοδομηθεί ένα υπερεθνικό σχήμα, αποτελεσματικό, λειτουργικό και κυρίως διαφορετικό απ’ αυτό που εκπέμπουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Μια Ευρώπη δημιουργική που θα συνενώνει και θα φέρνει πιο κοντά τούς λαούς, δημιουργώντας συνθήκες ευημερίας και ανάπτυξης, σε περιβάλλον ειρηνικό, μπορεί να είναι πρότυπο ακόμη και για τις πιο ταραγμένες περιοχές του κόσμου.
Χωρίς ευθεία ανταγωνιστική διάθεση με τις ΗΠΑ σημειώνουν πως η νέα Ευρώπη πρέπει να διακριθεί για την κουλτούρα της, για τον πολιτισμό της και κυρίως για τη δυνατότητά της να επιλύει σύγχρονα προβλήματα με τρόπο ειρηνικό, με παρεμβάσεις που στηρίζουν και δεν εξαντλούν χώρες και κοινωνίες.
Η Ευρώπη πιστεύουν μπορεί και πρέπει να κινηθεί κατά τρόπο διαφορετικό, στηριγμένη ακριβώς στο υπόδειγμα του θεσμικού διαλόγου και της διαβούλευσης που έχει επιτύχει στους κόλπους της. Μια τέτοια στάση θα της επιτρέψει να δράσει κατά τρόπο διαφορετικό στον κόσμο και να επενεργήσει δημιουργικά σε περιοχές του πλανήτη, όπου η υπερδύναμη με την ηγεμονική στάση της πολλαπλασιάζει τα προβλήματα, προκαλώντας πόνο και δάκρυα και σπέρνοντας μίσος φονικό.
Σ’ αυτή τη λογική έχουν ξεκαθαρίσει μέσα τους πως η Ευρώπη δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις ΗΠΑ στο πεδίο των εξοπλισμών και μεταδίδουν πως δεν έχει νόημα ένας ανταγωνισμός τέτοιας μορφής. Αλλωστε δεν θα είχε καμιά τύχη μια τέτοια επιλογή, λόγω της απόστασης που χωρίζει τις ΗΠΑ, από οποιαδήποτε άλλη χώρα ή ομάδα χωρών. H Ευρώπη, με βάση τα παραπάνω, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς, η Σύνοδος της Κοπεγχάγης και η αποφασισθείσα διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης διαμορφώνουν περιβάλλον για τη δημιουργία ενός άλλου ηγετικού πόλου στον πλανήτη, που όμως θα διακριθεί ως δύναμη ειρήνευσης και όχι ως δύναμη επιβολής.
Αν οι προοπτικές είναι αυτές, αν η στόχευση της Ευρώπης διακρίνεται από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, τότε όντως η Σύνοδος της Κοπεγχάγης αποκτά ιδιαίτερη ιστορική σημασία. Και βεβαίως η Ελλάδα οφείλει να επαναπροσδιορίσει τη θέση της, να σταθμίσει διαφορετικά τις συμμαχίες της και να μεταθέσει βάρος από τη μια στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού…