Θερμές πολιτικά οι προηγούμενες ημέρες, έδωσαν την ευκαιρία για αναζητήσεις διαφορετικές, πέρα από τα επιφαινόμενα, απ’ αυτά που εκ πρώτης όψεως μεταδίδουν οι κομματικές συγκρούσεις, σαν και αυτήν που είδαμε να εξελίσσεται στο κυβερνών κόμμα.
Παρατηρώντας την κοινωνική εξέλιξη στα χρόνια της μεταπολίτευσης, θα δει κανείς διαχρονικά να συντελούνται σημαντικές αλλαγές, οι οποίες προσδιόρισαν στο μέγιστο βαθμό και την πολιτική.
Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, ο K. Καραμανλής προσπάθησε να καλύψει κυρίως τα πολιτικά ελλείμματα της δικτατορικής περιόδου, να στεργιώσει τη νεότευκτη Δημοκρατία και να επανασυγκροτήσει τις κλονισμένες και πληγωμένες από την πρώτη πετρελαϊκή κρίση δομές της οικονομίας.
Απασχολημένος με αυτά τα δύο κεφαλαιώδη ζητήματα εκείνης της εποχής, δεν μπόρεσε να καλύψει άλλες μεγάλες κοινωνικές ανάγκες και κυρίως δεν προσέδωσε διέξοδο σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας που παρέμειναν εγκλωβισμένα σε ένα χαμηλό επίπεδο ευημερίας.
Με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου, διορατικός και χωρίς ενδοιασμούς πολιτικός, προσέφερε τη δυνατότητα οικονομικής και κοινωνικής αναβάθμισης σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Ανοίγοντας τις πόρτες του Δημοσίου, των οργανισμών και των κρατικών επιχειρήσεων στους αποκλεισμένους της προηγούμενης πολιτικής περιόδου, αποδίδοντας συντάξεις σε πλήθος προσώπων και γενικώς προσφέροντας θέσεις και εισόδημα, μη φειδόμενος πόρους, προσέθεσε δυναμική στην κοινωνική μετάλλαξη.
Πολυπληθείς ομάδες κατέκτησαν στη δεκαετία του ’80, σε σύντομο σχετικά χρόνο, ένα υψηλό επίπεδο ευημερίας. Σε εκείνους τους χρόνους εισήχθη μαζικά στην Ελλάδα το μοντέλο, το πρότυπο της αστικής καταναλωτικής κοινωνίας, με το διαμέρισμα, την πλούσια οικοσκευή, το αυτοκίνητο και την τάση προς το εξοχικό. Σε εκείνη τη φάση μπορεί να πει κανείς ότι ολοκληρώθηκε η αστικοποίηση, τότε καταγράφηκε το δεύτερο μεγάλο κύμα εγκατάλειψης της υπαίθρου και η μετοίκηση στα αστικά κέντρα, καθιστώντας τις επαρχιακές πόλεις μικρές Αθήνες.
Εκείνη η πολιτική επέδρασε καθοριστικά στην ελληνική κοινωνία και σε μεγάλο βαθμό κατέστησε πολυπληθή και κυρίαρχη τη λεγόμενη μεσαία τάξη. Ηταν μια γενναία πολιτική αναδιανομής πλούτου, έστω με δανεικά, υπέρ των πολλών, αλλά με τρόπο άναρχο και ασυντόνιστο, γι’ αυτό και οι μεταβολές που μετέφερε στο κοινωνικό σώμα ήταν ευρύτατες και οι συνέπειες στον παραγωγικό ιστό της χώρας ακόμη μεγαλύτερες.
Γρήγορα έγιναν αντιληπτές και όπως ήταν φυσικό στην επόμενη δεκαετία έγιναν προσπάθειες διόρθωσης και αποκατάστασης μιας νέας ισορροπίας, η οποία εκφράσθηκε με αντίθετες κινήσεις, με τη μεταφορά περιουσίας του κράτους στον ιδιωτικό τομέα και με ενίσχυση των ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Στη δεκαετία του ’90 και ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό, αυτή η προσπάθεια συστηματοποιήθηκε, αν και ποτέ δεν πήρε βίαιο χαρακτήρα, καθώς οι κοινωνικές δυνάμεις που ανεδείχθησαν στη δεκαετία του ’80 είχαν κατακτήσει ισχυρές θέσεις στο πολιτικό σύστημα και έκαναν τα πάντα για τη διατήρηση των κεκτημένων.
Με το πέρασμα των χρόνων η πίεση εξορθολογισμού έγινε εντονότερη, προκαλώντας άλλες παρενέργειες. Τα τελευταία χρόνια, κυρίως από το 1998 και εντεύθεν, εξαιτίας της προετοιμασίας για την ένταξη στην ONE, ευνοήθηκαν περισσότερο οι δυνάμεις της αγοράς και μετακινήθηκε πλούτος προς τις επιχειρήσεις και προς έναν κύκλο ενδιάμεσων προσώπων του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα, οι οποίοι έπαιξαν ρόλο διαμεσολαβητή στη νέα αντίστροφη διαδικασία αναδιανομής.
Κατά τη διαδικασία αυτή, που εξελίχθηκε κυρίως την τελευταία πενταετία και έγινε εμφανέστερη με την έλευση του ευρώ, η κοινωνική διαστρωμάτωση άλλαξε δραματικά. H κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας απομακρύνθηκε σημαντικά από τη μεσαία τάξη και απ’ αυτήν αποκολλήθηκε αυτό το τμήμα των ενδιάμεσων, των διαμεσολαβητών ανάμεσα στην ιδιοκτησία και την αγορά, των νεόπλουτων της τρέχουσας περιόδου. H ίδια η μεσαία τάξη είδε να χάνει εισοδήματα και με δυσκολία μπορεί πια να συντηρήσει το επίπεδο των πολλαπλών αναγκών που διαμόρφωσε τα τελευταία χρόνια. Στις κατώτερες μάλιστα βαθμίδες της έχουμε δραματικές μετατοπίσεις προς τον κύκλο της φτώχειας και της περιθωριοποίησης.
Με άλλους λόγους, τούτη η περίοδος συγκρινόμενη με εκείνη της δεκαετίας του ’80 οδηγεί σε διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων και χαρακτηρίζεται από την πίεση προς την πολυπληθή μεσαία τάξη. Αυτό το πρόβλημα ουσιαστικά εκφράζεται στην παρούσα πολιτική κρίση και αυτό προσδιορίζει τη συμπεριφορά της πλειοψηφίας των πολιτών έναντι του ΠΑΣΟΚ. Δεν γνωρίζουμε αν η ηγεσία του το γνωρίζει ή απλώς διαισθητικά το προσεγγίζει. Αν δεν κάνει κάτι γι’ αυτό, αν δεν βρει αξιόπιστη πρόταση για την αύξηση και δικαιότερη διανομή του πλούτου θα παρασυρθεί στη δίνη της κοινωνικής αντιστροφής που το ίδιο προκάλεσε.