H έλλειψη ουσιώδους διαλόγου ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις για τον εκλογικό νόμο ενδεχομένως να δημιουργήσει πολιτικό πρόβλημα, καθώς θα ψηφισθεί εκλογικός νόμος χωρίς τη συναίνεση των δύο μεγαλυτέρων κομμάτων, παράδοση που τηρήθηκε μεταπολιτευτικά με την εξαίρεση του εκλογικού συστήματος του «συν ένα» νόμου του 1989, ωστόσο ανέδειξε ένα φαινόμενο, το οποίο μόνον σε συνθήκες εργαστηρίου μπορούσε να απομονωθεί, να παρατηρηθεί και να αναλυθεί: το φαινόμενο πώς θα ήταν η πολιτική ζωή εάν στην κονίστρα υπήρχε μόνον το… ΠΑΣΟΚ.
Εξηγούμαι: Πώς από τις προτάσεις Κοσμίδη, που γνώρισαν την εφήμερη δόξα του πρωτοσέλιδου, φτάσαμε στην «πρόταση Σκανδαλίδη» και πώς και αυτή η πρόταση άρχισε να υποκύπτει στις βλαβερές συνέπειες του εσωκομματικού διαλόγου -διάβαζε των υποχωρήσεων χάριν των ισορροπιών- χωρίς να παρεμβληθεί κανένα εξωτερικό στοιχείο, χωρίς κανένα άλλο κόμμα να επιχειρήσει, προσερχόμενο στον διάλογο, να διαφοροποιήσει το πολιτικό εξαγόμενο. Η πρόταση Κοσμίδη, την οποία από ετών και με συνέπεια αξιοπρόσεκτη παρουσιάζει και τεκμηριώνει ο κ. Θ. Πάγκαλος είναι σαφής, ρηξικέλευθη όσο και απλή, με ξεκάθαρες ενιαίες αρχές και εσωτερική λογική. Με απλά λόγια λέει ότι περίπου ανά 55.000 κατοίκους αντιστοιχεί ένας βουλευτής ο οποίος εκλέγεται από μονοεδρική περιφέρεια σε δύο γύρους. Αυτοί είναι οι 200 βουλευτές. Οι υπόλοιποι 100 εκλέγονται με ενιαία λίστα ή με λίστα ανά δεκάδα όσες και οι μείζονες περιφέρειες. Οι αρχικές ανακοινώσεις του κ. Σημίτη άφηναν ανοικτό το πεδίο ο εκλογικός νόμος, ο οποίος τελικώς θα δημιουργηθεί να είναι η πρόταση Κοσμίδη-Πάγκαλου (οι άνθρωποι ούτε συνεννοημένοι είναι ούτε δίδυμο αποτελούν, αλλά κεχωρισμένως υποστηρίζουν την ίδια και την αυτή πρόταση). Ομως, οι αντιρρήσεις πολλών βουλευτών του ΠΑΣΟΚ και ο τρόπος που χειρίζεται τις αντιρρήσεις αυτές ο αρμόδιος υπουργός, προοιωνίζονται ότι το πολύ πολύ ο «μετανέος» εκλογικός νόμος, καθότι θα εφαρμοστεί όχι τώρα, αλλά μετά, γίνεται μόνο και μόνο για να βγάλει τρεις-τέσσερις περισσότερους βουλευτές ο ΣΥΝ και το ΚΚΕ. Κατά τα λοιπά, όπως είπε και ο υπουργός Εσωτερικών, το πρώτο κόμμα και με 42% θα κάνει κυβέρνηση και με βάση τα εκλογικά αποτελέσματα από το ’85 και μετά η μοναδική αλλαγή που θα προκαλούσε η εφαρμογή του εκλογικού συστήματος θα ήταν ότι δεν θα υποχρεωνόταν η Ν.Δ. σε άλμα τριπλούν για να φτιάξει κυβέρνηση τον Απρίλιο του 1990. Ολες οι άλλες εκλογές θα είχαν την ίδια κυβερνητική απεικόνιση και μοναδικοί κερδισμένοι θα ήταν οι μικροί, οι οποίοι θα αποκτούσαν όχι ευάριθμες, αλλά μεγαλύτερες κοινοβουλευτικές ομάδες.
Τι συνέβη στην εργαστηριακή απομόνωση του φαινομένου «το ΠΑΣΟΚ συζητεί μόνο του» το δανείζομαι από ραδιοφωνικό ρεπορτάζ: «Τις αντιρρήσεις πολλών από τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ που μετέχουν στον αρμόδιο τομέα κοινοβουλευτικού ελέγχου, συνάντησε ο υπουργός Εσωτερικών Κ. Σκανδαλίδης κατά τη συζήτηση των προτεινόμενων αλλαγών στον εκλογικό νόμο. Ο ίδιος ωστόσο, μιλώντας στους δημοσιογράφους, εμφανίστηκε ιδιαίτερα ευχαριστημένος από τη συζήτηση, καθώς όπως είπε οι βουλευτές τάχθηκαν ομοφώνως ή κατά πλειοψηφία υπέρ του πλαφόν του 3% για την είσοδο των κομμάτων στη Βουλή, υπέρ του αναλογικότερου εκλογικού συστήματος, υπέρ των σταθερών κυβερνήσεων, των συνεργασιών των κομμάτων και κατ’ αρχήν υπέρ της κατάτμησης των μεγάλων περιφερειών. Οσο για τα σημεία αντιπαράθεσης, αυτά ο κ. Σκανδαλίδης τα προσδιόρισε στην εισαγωγή της λίστας στις περιφέρειες με παράλληλη σταυροδοσία στους νομούς, καθώς και στις διπλές κάλπες, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι κατατίθενται αντιρρήσεις επί της ουσίας».
Ασφαλώς θα αδικούσαμε την υπόθεση αν υπογραμμίζαμε έντονα την απορία: «Αραγε μαζεύτηκαν και συζήτησαν για να καταλήξουν ομοφώνως ή περίπου ομοφώνως στην υπεράσπιση του πλαφόν 3%, που θέσπισε ο κ. Μητσοτάκης ή στην υπεράσπιση των σταθερών κυβερνήσεων;». Ωστόσο, φαίνεται ότι από τις μονοεδρικές περιφέρειες ο λόγος διολισθαίνει ταχύτατα στην κατάτμηση των μεγάλων περιφερειών, οι διπλές κάλπες εγκαταλείπονται, το ίδιο και η μεγάλη λίστα επικρατείας. Τι μένει: Τυπικά η αντικατάσταση της Β΄ Περιφέρειας Αθηνών από τέσσερις η πέντε δεκαεδρικές, κάτι ανάλογο ίσως στην Α΄ Αθηνών, όχι όμως και στη Θεσσαλονίκη (Ακης, γαρ) και πέραν ου. Ουσιαστικά αυτό που συμπεραίνεται είναι ότι το εργαστηριακό πείραμα το «ΠΑΣΟΚ μόνο του» επιβεβαιώνει μετρήσεις και πορίσματα από πολλές ivivo διαχειρίσεις κρίσιμων ζητημάτων πάλι «μόνο από το ΠΑΣΟΚ». Οπως αντί για μεταρρύθμιση στο Ασφαλιστικό φτάσαμε στη μετάθεση των βαρών στις επόμενες γενιές και στις επόμενες κυβερνήσεις, με μόνο ουσιαστικό αντιπολιτευόμενο στην κυβέρνηση το… ΠΑΣΟΚ, έτσι και τώρα ήρκεσε και μόνον η εκφώνηση ενός μεταρρυθμιστικού λόγου ή έστω υπαινιγμού από τον κ. Σημίτη για να σπεύσουν οι γνωστοί επικοινωνιολόγοι και να αντιστρέψουν ένα από τα πιο επιτυχημένα διαφημιστικά σλόγκαν. Το εκλογικό δεν θέλει τον… Γερμανό του.
Υ. Γ. Πέρασαν περισσότερα από εβδομήντα χρόνια από τότε που ο Γεώργιος Βλάχος περιέγραφε τα πρώτα οργανωτικά σκιρτήματα του Λαϊκού Κόμματος γράφοντας «και οι αστοί γεγόνασι κομμουνισταί με αχτίδας και κόβας». Το οργανωτικό μοντέλο που εισήγαγε στο κομματικό στερέωμα το κομμουνιστικό κόμμα έχει διαδοθεί οριζόντια σε όλα τα κόμματα. Παντού πλέον υπάρχουν «οργανώσεις βάσης» και η απάντηση στο ερώτημα τι κάνουν, πέρα από την πιστοποίηση των κομματικών φρονημάτων, είναι μάλλον τίποτε, εκτός από τις περιόδους των κομματικών συνεδρίων. Ακόμα και η παραδοσιακή αφισοκόλληση έχει ανατεθεί σε εργολάβους, οι οποίοι μισθώνουν για τη δουλειά οικονομικούς μετανάστες. Η αναγωγή της εκλογικής περιφέρειας σε επίπεδο δήμου και πόλης θα έδινε ζωή στον κομματικό ιστό, καθώς θα ήταν, πράγματι, κάθε τοπική οργάνωση το κόμμα στον χώρο της και θα αναλάμβαναν τα κομματικά μέλη τον πολιτικό αγώνα για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη της τοπικής κοινωνίας, να βγάλουν τον βουλευτή τους με σημαία το πολιτικό πρόγραμμα και όχι τον σταυροφόρο υποψήφιο. Η καταδίκη της κομματικής οργάνωσης σε κέντρο πιστοποίησης των «δικών μας παιδιών» είναι μία μόνο από τις παράπλευρες απώλειες της κυβερνητικής ατολμίας να εισαγάγει όντως ένα εκλογικό σύστημα, το οποίο θα αναδιέτασσε την πολιτική ζωή. Ασφαλώς δεν είναι και η πιο σημαντική.