Παράλληλα με την παραμορφωτική χρήση του όρου «δημοκρατική παράταξη», ο οποίος υπονοεί την ύπαρξη κάποιας άλλης λιγότερο δημοκρατικής ή αντιδημοκρατικής, χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά και οι όροι «προοδευτική παράταξη» ή «προοδευτικός χώρος», που υπονοούν κάποια «συντηρητική ή αντιδραστική» αντίπαλη παράταξη και ο όρος «δεξιά-δεξιός», που έχει απέναντί του κάποια «αντιδεξιά».
Διευκρινίζουμε ότι, όχι μόνο στην πολιτική αλλά και στην κοινωνική ζωή, υπάρχει πάντοτε η διάκριση μεταξύ δημοκρατίας και αυταρχισμού, μεταξύ αυταρχικής και δημοκρατικής συμπεριφοράς. H διάκριση αυτή αφορά στην ουσία, ποτέ δεν είναι εφ’ άπαξ δεδομένη και πάντοτε κρίνεται επί της ουσίας. H διαχωριστική αυτή γραμμή ούτε κατέπεσε ούτε φαίνεται ότι θα καταπέσει και χωρίζει οριζόντια την πολιτική και κοινωνική ζωή.
Από τυπικής πλευράς, όμως (εδώ το τυπικό δεν σημαίνει το μη ουσιαστικό, αντιθέτως) μετά το 1974, όλα τα κόμματα, όλες οι παρατάξεις, ανεξάρτητα από την πολιτική τους και από τους χαρακτηρισμούς που αποδίδουν στον εαυτό τους, λειτουργούν σε ενιαίο δημοκρατικό πλαίσιο, το οποίο αποδέχονται και διακηρύσσουν ότι το σέβονται. Κατά κάποιο τρόπο ανήκουν στην ενιαία «δημοκρατική παράταξη», αυτή είναι η «βασική συμφωνία», στην οποία στηρίζεται η ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος, στο πλαίσιο του οποίου έχουν πραγματικά καταπέσει οι διαχωριστικές γραμμές και οι διακρίσεις μεταξύ κομμάτων, παρατάξεων και πολιτών. Είναι μεγάλη και εσαεί κατάκτηση η οποία δοκιμάσθηκε και άντεξε.
Επί της ουσίας, λοιπόν, τα μεγάλα ελλείμματα δημοκρατίας και τα πλεονάσματα αυθαιρεσίας παρατηρούνται προς την πλευρά του ΠΑΣΟΚ, στον τρόπο που χειρίσθηκε τους δημοκρατικούς θεσμούς, εμπλέκοντας τις κομματικές επιδιώξεις στην άσκηση της κρατικής εξουσίας, κάνοντας το κράτος κομματικό και το κόμμα… κρατικό.
Η διάκριση ανάμεσα στην «πρόοδο» και τη «συντήρηση» είναι περισσότερο ασαφής, γιατί, φιλοσοφικά τουλάχιστον, μας λείπει ο ορισμός της «προόδου». Πρακτικά, στην πολιτική και στη ζωή, «πρόοδος» θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί η τάση ή η ανάγκη της αλλαγής προς κάτι καινούργιο και άγνωστο μέχρι τότε, το άνοιγμα στην ουτοπία, η οποία έχει αξία ακριβώς επειδή είναι άγνωστη και παρακινδυνευμένη. Π.χ. η ανατροπή του καπιταλιστικού καθεστώτος και το όνειρο του σοσιαλισμού ήταν ένα τεράστιο εγχείρημα ριζικής αλλαγής, για την οποία στρατεύθηκε η μισή ανθρωπότητα και προσέφερε μεγάλες θυσίες. Για πολλές δεκαετίες η «πρόδοος» ταυτίστηκε με την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλιστού. Μέχρι που το «τεράστιο εγχείρημα» κατέρρευσε και άφησε πίσω του μόνο ερείπια. Μαζί του κατέρρευσε και η διάκριση ανάμεσα στην «πρόοδο» και τη «συντήρηση», η πολιτική διάκριση που στήριξε.
Η εξέλιξη είναι περίεργη και απρόβλεπτη και συχνά ανατρέπει τα ζεύγη των αντιθέτων. Πιθανόν η ανατροπή του καπιταλισμού να υπάρχει και σήμερα ως ανάγκη, αλλά δεν βρίσκεται στην «ημερήσια διάταξη». Αντιθέτως, οι αλλαγές και οι ανατροπές μέσα στον καπιταλισμό, είναι η μεγάλη πρόκληση και διακύβευση, γιατί μας βγάζουν από την «πεπατημένη» προς το άγνωστο. H ανατροπή του καπιταλισμού κατάντησε να είναι άλλοθι και πρόσχημα βαθύτατης κοινωνικής συντήρησης, άρνηση κάθε νεωτερικότητας και εμμονή σε παρωχημένες μορφές ζωής και σκέψης. Και ο «προοδευτικός» μετουσιώθηκε σε «συντηρητικό» που αρκείται στο «κεκτημένο» και αγωνίζεται γι’ αυτό.
Το «προοδευτικό» ΠΑΣΟΚ ελέγχεται και για την «προοδευτικότητά» του, γιατί επί των ημερών του συνέβησαν και συμβαίνουν ανατροπές που απαιτούν γρήγορη και αποφασιστική προσαρμογή. Το ΠΑΣΟΚ έμεινε πίσω. O «εκσυγχρονισμός» του Κώστα Σημίτη υπήρξε «ένα βήμα μπροστά και δύο βήματα πίσω», διατηρώντας έτσι και ενισχύοντας τα βαρίδια στην «πρόοδο» της χώρας.