Το αίτημα για την κατάργηση του διαγωνισμού (όχι των εξετάσεων, όπως παραπλανητικά αποκαλείται) για την εισαγωγή στα AEI και στα TEI, δεν είναι αίτημα «δημοκρατικής ισοπέδωσης», ούτε αποβλέπει στην απορρόφηση μεγαλύτερου αριθμού υποψηφίων. Είναι κατ’ εξοχήν εκπαιδευτικό μέτρο εξορθολογισμού της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και της σχέσης με την τριτοβάθμια.
Πώς περιγράφεται σήμερα η κατάσταση. H δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν έχει αυτοτελή εκπαιδευτικό σκοπό, αυτόν τουλάχιστον που είχε άλλοτε: να διδάξει τα «εγκύκλια γράμματα», όπως αυτά ορίζονται από τις σύγχρονες συνθήκες, και με βάση αυτήν τη διδασκαλία να δώσει ένα «χαρτί» που να αξίζει κάτι, να πιστοποιεί κάποιες δυνατότητες και η κοινωνία να το σέβεται. Θα έχετε ασφαλώς παρατηρήσει ότι σε συνεχώς και περισσότερες προκηρύξεις διαγωνισμών απαιτείται πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ η προκηρυσσόμενη θέση δεν απαιτεί κάποια επιστημονική ειδικότητα. Π.χ. γιατί η θέση του ταμία σε τράπεζα χρειάζεται ανώτερες οικονομικές σπουδές. Μια χαρά θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί από τα «εγκύκλια γράμματα» της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως συνέβαινε άλλοτε. Είναι δείγμα της βαθιάς περιφρόνησης που η κοινωνία αισθάνεται για το πτυχίο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Επειδή δεν έχει αυτοτελή σκοπό, η δευτεροβάθμια εκπαίδευση λειτουργεί ως προπαρασκευαστικό στάδιο της τριτοβάθμιας. Και το πρόγραμμα, και ο τρόπος διδασκαλίας αλλά κυρίως το φρόνημα διδασκάλων και μαθητών είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες εισαγωγής στην τριτοβάθμια και όχι στις ανάγκες απόκτησης ενός αξιόπιστου πτυχίου της δευτεροβάθμιας. O χωρισμός των μαθημάτων σε «δέσμες» αποτελεί την προκλητική ομολογία. H κατάργηση των «δεσμών» χωρίς να αλλάξει ο γενικός προσανατολισμός, προκάλεσε ακόμη χειρότερη κατάσταση: επιβάλλει στους μαθητές να διακριθούν σε όλα τα μαθήματα, για να εξασφαλίσουν υψηλή γενική βαθμολογία απαραίτητη για το ανταγωνιστικό «ζύγισμα», προκειμένου να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ από την A΄ Λυκείου είναι προσανατολισμένοι μόνο σε 4-5 μαθήματα. H γενική βαθμολογία όμως εξαρτάται και από τον βαθμό στα Θρησκευτικά, τα παντελώς αδιάφορα για τον υποψήφιο π.χ. της Ιατρικής και των περισσοτέρων σχολών. O βαθμός των Θρησκευτικών όμως μπορεί να διαμορφώσει εκείνο το κρίσιμο… 0,1 πάνω ή κάτω από τη «βάση».
Ετσι φτάσαμε στο παράλογο και σχιζοφρενικό σύστημα των «βάσεων» που, χωρίς ντροπή, προβάλλεται ως επίσημο σύστημα επιλογής και κάθε χρόνο το «πάνω κάτω» των βάσεων καταλαμβάνει τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Οι «βάσεις» όμως διαμορφώνονται από εξωεκπαιδευτικούς παράγοντες, όπως, επίσης χωρίς ντροπή επισήμως ομολογείται: από την εμπορική ζήτηση που συγκεντρώνει η κάθε σχολή και από τον εξοντωτικό ανταγωνισμό μεταξύ των υποψηφίων. Σχολές με περιστασιακά μεγάλη εμπορική ζήτηση διαμορφώνουν υψηλού επιπέδου «βάσεις» και ο εξοντωτικός ανταγωνισμός κάνει το 19,25 να διαφέρει… τόσο πολύ από το 19,50 ώστε να σκοτώσει όλα τα όνειρα ενός υποψηφίου και όλες τις κλίσεις και προτιμήσεις. Οι θεολογικές σχολές τα τελευταία χρόνια συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό σπουδαστών, όχι γιατί ξαφνικά φούντωσε το θρησκευτικό ενδιαφέρον των νέων, αλλά γιατί με χαμηλό επίπεδο βάσης… υποδέχονται στοργικά την πικραμένη αποτυχία όλων των άλλων θεωρητικών σχολών! Γι’ αυτό η KNE έχει ισχυρή δύναμη στις Θεολογικές Σχολές.
Ο διαγωνισμός (που ισχύει σήμερα) διαφέρει ριζικά από τις εξετάσεις: ο διαγωνισμός μετράει τη γνώση ενός υποψηφίου σε σύγκριση με τη γνώση ενός άλλου και «διαπιστώνει» ανεπαίσθητες και πρακτικά μη μετρήσιμες διαφορές. Εκτός αυτού οι ίδιες «ποσοτικές» διαφορές διαπιστώνονται στο κατώτερο επίπεδο γνώσεων, καθώς και στο ανώτερο! Γι’ αυτό, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα εισαχθεί ο ίδιος αριθμός υποψηφίων με «βάσεις» κοντά στο άριστα και με «βάσεις» κοντά στο 0. Σχιζοφρένεια…
Οι εξετάσεις σκοπό έχουν να διαπιστώσουν αν ο υποψήφιος έχει τις γενικές γνώσεις για να παρακολουθήσει τα μαθήματα της σχολής για την οποία ενδιαφέρεται. Πολλά πανεπιστήμια στην Ευρώπη και στην Αμερική εφαρμόζουν τη «συνέντευξη» ως μέθοδο εξετάσεων. Είναι μια ζωντανη επαφή του πανεπιστημίου με τον υποψήφιο, όπου ένας έμπειρος καθηγητής μπορεί να καταλάβει πολύ περισσότερα από όσα δείχνει τα απολυτήριο της μέσης εκπαίδευσης.
Οι εξετάσεις είναι εκπαιδευτικό εργαλείο, εκπαιδευτική μέθοδος σε όλες τις βαθμίδες και είναι δουλειά των εκπαιδευτικών να διαμορφώσουν σε κάθε βαθμίδα το σύστημα των εξετάσεων ως μέθοδο προαγωγής. O διαγωνισμός με κλειστό νούμερο και με «βάσεις» είναι μέτρο εξωεκπαιδευτικό και αποβλέπει στη ρύθμιση της ζήτησης. Το αίτημα για την «κατάργηση των εξετάσεων» αναφέρεται στην κατάργηση της επιλογής με διαγωνισμό και κλειστό νούμερο, αυτό το σύστημα ισχύει και εφαρμόζεται. Οι εξετάσεις δεν ίσχυσαν ποτέ ώστε να ζητήσουμε την κατάργησή τους.
Το εγχείρημα δεν είναι καθόλου εύκολο. Αν καταργηθεί ο διαγωνισμός ως μέθοδος επιλογής ανακύπτει το ερώτημα τι θα γίνει με τη ζήτηση, πώς θα προσαρμοσθεί η ζήτηση στην προσφορά. H ίδρυση νέων AEI και TEI και η διασπορά τους ανά την επικράτεια με αμφίβολα κριτήρια δεν στάθηκε ικανή να απορροφήσει τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση. H πλεονάζουσα στράφηκε προς ξένα πανεπιστήμια (πώς οι αποτυχόντες στην Ελλάδα γίνονται δεκτοί σε ξένα μεγάλα πανεπιστήμια θα έπρεπε να απασχολήσει σοβαρά τους αρμοδίους), πολλά από τα οποία χαρακτηρίζονται ως «πανεπιστήμια ευκαιρίας». Αλλο ποσοστό πλεονάζουσας ζήτησης στρέφεται στα λεγόμενα εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών, τα οποία ισχυρίζονται ότι λειτουργούν ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων. Αλλα από αυτά λειτουργούν αρκετά καλά και πράγματι ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων και άλλα είναι της κακιάς ώρας κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Το βέβαιο είναι ότι κανείς δεν ελέγχει τη λειτουργία τους, ενώ συχνά υποτιθέμενος έλεγχος γίνεται με εμφανή κομματικά κριτήρια. Για τον ίδιο λόγο, για την απορρόφηση της ζήτησης (ή της ανεργίας;) ανέκυψε και το αίτημα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, τα οποία τελικώς ορίσθηκαν ως μη κρατικά. Τέλος, ανέκυψε και το άλλο πρόβλημα: του τρόπου αναγνώρισης πτυχίων.
Μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα παράδοξων φαινομένων κάθε λογικός άνθρωπος θα αναρωτηθεί: είναι φυσιολογική η ζήτηση ανώτατης εκπαίδευσης; H κοινωνία μπορεί να απορροφήσει τόσα και τέτοια (στο είδος, όχι στην ποιότητα) πτυχία; Το ερώτημα αυτό θα μας απασχολήσει σε άλλο σημείωμα.
Κάτω τα χέρια από τη Βαρβάκειο
Η Βαρβάκειος Σχολή δεν είναι πλέον το πρότυπο σχολείο από το οποίο αποφοίτησε η μισή πολιτική και πνευματική μας ηγεσία (η άλλη μισή αποφοίτησε από το Πρότυπο της οδού Σκουφά και από το Κολλέγιο Αθηνών). Είναι δημόσιο σχολείο όπως όλα τα άλλα. Επειδή όμως συνεπικουρείται από τη μεγάλη του παράδοση και το Βαρβάκειο Ιδρυμα (ηθικά περισσότερο παρά υλικά), αλλά και από το Σύλλογο Αποφοίτων και το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων, η δουλειά και η φιλοτιμία δασκάλων και μαθητών το κρατούν σε υψηλό επίπεδο. Αισθάνονται υπερήφανοι γιατί φοιτούν ή εργάζονται στη Βαρβάκειο Σχολή.
Ποιος θα μπορούσε να κατανοήσει τη λογική της «Πολιτείας» (δηλαδή των μανδαρίνων του υπουργείου Παιδείας και του Οργανισμού Σχολικών Κτηρίων), όταν έρχεται και αφαιρεί και την υπόλοιπη από την εναπομείνασα περιουσία που άφησε στο Ιδρυμα ο μακαρίτης Ιωάννης Βαρβάκης! O ΟΣΚ δέσμευσε για να το απαλλοτριώσει οικόπεδο 3 στρεμμάτων του Ιδρύματος στα Ανω Πατήσια και εποφθαλμιά και το οικόπεδο του Ψυχικού, όπου σήμερα το κτήριο της Σχολής, προσφέροντας ως αντάλλαγμα την ανέγερση νέου κτηρίου σε οικόπεδο της Κηφισιάς που ανήκει επίσης στο Βαρβάκειο Ιδρυμα. Λες και δεν είναι υποχρέωσή τους να ανεγείρουν σύγχρονο κτήριο σ’ ένα αναπτυσσόμενο δημόσιο σχολείο μέσης εκπαίδευσης. H υπόθεση βρίσκεται στα δικαστήρια, επρόκειτο να εκδικασθεί την προηγούμενη Πέμπτη, αλλά η δίκη αναβλήθηκε και ελπίζουμε ότι η αναβολή θα κάνει τους αρμοδίους να το σκεφτούν καλύτερα. Σημειωτέον, ότι η δέσμευση προς απαλλοτρίωση διαρκεί περίπου 20 χρόνια, μια φορά επιχειρήθηκε να προχωρήσει αλλά απορρίφθηκε από το δικαστήριο και ότι αυτά τα 20 χρόνια το ακίνητο παραμένει αναξιοποίητο. Στην περιοχή υπάρχουν και άλλα ελεύθερα οικόπεδα, τα οποία ο ΟΣΚ περιέργως δεν θίγει.
Σαν να μην έφτανε ο ΟΣΚ έρχεται και το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας, το οποίο με παλαιότερη απόφασή του εδέσμευσε και αυτό το οικόπεδο του Βαρβακείου Ιδρύματος και με πρόσφατη απόφασή του, συναγωνιζόμενο τον ΟΣΚ, επιδιώκει… να το απαλλοτριώσει ο Δήμος της Αθήνας! Με τι λεφτά; Εχουν το ελαφρυντικό ότι μάλλον δεν γνωρίζουν τι κάνουν! Σημειωτέον, ότι το Δημοτικό Συμβούλιο δεν τόλμησε να δεσμεύσει το οικόπεδο στους Αμπελοκήπους, εκεί όπου ο Βωβός ανήγειρε έναν ακόμη «γυάλινο πύργο», παρά την απαίτηση όλων των κατοίκων της περιοχής.
Εκεί βρισκόμαστε και ελπίζουμε ότι ο αγώνας του Συλλόγου Καθηγητών και όλων των άλλων φορέων της Βαρβακείου Σχολής θα αποτρέψει το επιχειρούμενο ανοσιούργημα.