Κάθε νέα έκδοση της Αγιορείτικης Πινακοθήκης που έχει επιλεγεί -ευλογηθεί θα ταίριαζε ίσως καλύτερα- από τον Σιμωνοπετρίτη μοναχό πατέρα Ιουστίνο μάς φέρνει πιο κοντά στο «Περβόλι της Παναγιάς», στο Αγιο Ορος. Για τις γυναίκες και μητέρες του κόσμου, είναι η σκάλα που τις οδηγεί απέναντι στις εικόνες αυστηρότητος και αγιοσύνης που θεμελιώνουν τον μυστηριακό αγιασμένο τόπο, μέσα στο τοπίο της απαράμιλλης μεγαλοσύνης της φύσης. Κι όταν, όπως συμβαίνει με τον τόμο Σπύρος Παπαλουκάς «θητεία στον Αθω», λεύκωμα που εξέδωσε η Αγιορείτικη Πινακοθήκη με τη χορηγία της εταιρείας «Νικ. I. Θεοχαράκης A.E.» και του προέδρου της, ζωγράφου Βασίλη Θεοχαράκη, το θέμα -ένας χρόνος ζωής στη μοναστική πολιτεία- είναι διαποτισμένο με τα χρώματα και την πίστη του προσκυνητή και κορυφαίου ζωγράφου του Αθω, Σπύρου Παπαλουκά, η τέχνη πλησιάζει κοντύτερα στον Θεό, στα χρώματα του «Πιστεύω».
Το λεύκωμα παρουσιάζεται αύριο Πέμπτη 1η Απριλίου 2004 στις 12 το μεσημέρι στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Βασ. Σοφίας 22, σε εκδήλωση που οργανώνουν το Δ.Σ. του Συλλόγου «Οι φίλοι του Αγίου Ορους» και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Την έκδοση της Αγιορείτικης Πινακοθήκης της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας θα παρουσιάσουν διαπρεπείς ομιλητές, όπως ο διευθυντής του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου κ. Δημήτριος Κωνστάντιος, ο καθηγητής κ. Ιωάννης Κονιδάρης, πρόεδρος του Συλλόγου των Φίλων του Αγίου Ορους, ο ζωγράφος κ. Βασίλης Θεοχαράκης, πρόεδρος της Νικ. I. Θεοχαράκης A.E.», η ιστορικός τέχνης κ. Μαίρη Μιχαηλίδου, ο ζωγράφος και επιμελητής του τόμου κ. Μάρκος Καμπάνης και ο δημοσιογράφος-τεχνοκριτικός κ. Νίκος Γ. Ξυδάκης, αρχισυντάκτης της «Καθημερινής».
Ο Σπύρος Παπαλουκάς, που γεννήθηκε στη Δεσφίνα της Φωκίδος, σε τοπίο αυστηρής ομορφιάς και πέθανε στην Αθήνα το 1957, εκλεγμένος καθηγητής του εργαστηρίου ζωγραφικής της ΑΣΚΤ, άφησε την κόρη του Μίνα Παπαλουκά άγρυπνο φύλακα και του έργου του και της μνήμης του πολυαγαπημένου της πατέρα.
Οπως σημειώνει στον πρόλογο του εκδότη η Αγιορείτικη Πινακοθήκη, «η κόρη του ζωγράφου Μίνα Παπαλουκά αφιέρωσε γενναιόδωρα χρόνο και κόπο για να πραγματοποιηθεί ένα όνειρο ζωής. O τόμος αυτός της ανήκει». O Σπύρος Παπαλουκάς επισκέφθηκε το Αγιον Ορος το 1923, όπου μαζί με τον φίλο του Στρατή Δούκα έμεινε για έναν ολόκληρο χρόνο -Νοέμβριος 1923 – Νοέμβριος 1924- ζωγραφίζοντας το τοπίο, μελετώντας βυζαντινή ζωγραφική και κάνοντας αντίγραφα από πολλά έργα εκκλησιαστικής τέχνης.
Ενα μέρος της παραγωγής αυτής -γράφει στο εισαγωγικό σημείωμα ο Μάρκος Καμπάνης που επιμελήθηκε τον τόμο- ήταν το θέμα έκθεσης που οργάνωσε ο ίδιος το 1924 στη Θεσσαλονίκη, στην αίθουσα του καφενείου του Λευκού Πύργου, με κοσμοπλημμύρα στα εγκαίνια, όπως δείχνει η φωτογραφία εποχής!
Ο μαθητής του, ζωγράφος Βασίλης Θεοχαράκης γράφει: «Με την ολοκλήρωση των σπουδών του στο Παρίσι και την επάνοδό του στην Ελλάδα -γράφει ο Βασίλης Θεοχαράκης, μαθητής του Σπύρου Παπαλουκά για δύο χρόνια που του άνοιξαν δικούς του ορίζοντες στη ζωγραφική- ο Παπαλουκάς θαμπώθηκε από το ελληνικό φως και θέλησε να το αποτυπώσει στους καμβάδες του και στα χαρτόνια που συνήθιζε να ζωγραφίζει όταν έβγαινε στη φύση, μακριά από το ατελιέ του. Ετσι, εφοδιασμένος με τα χρώματά του και με πολλά κιτρινο-καφετιά χαρτόνια πήγε στο Αγιον Ορος. Τι τον έσπρωξε να πάει εκεί; Από τη φύση του ήταν μοναχικός, ολιγόλογος και συντηρητικός. H οργιώδης φύση του Ορους, τα παμπάλαια μοναστήρια με την πατίνα του χρόνου τόσων αιώνων κυριολεκτικά τον καθήλωσαν. Τρία χρώματα χρησιμοποιούσε στην παλέτα του, εκτός από το λευκό: το μπλε kobalt, το κίτρινο citroκαι το κόκκινο της laca rosa. Καμιά φορά χρησιμοποιούσε και το vert emeraude. Σαν αποτέλεσμα οι πίνακές του είχαν τη φωτεινότητα των χρωμάτων της φύσης…».
«Η δραματική εμφάνιση ενός τοπείου -γράφει ο Σπύρος Παπαλουκάς, στο περιοδικό «Το Τρίτο Μάτι» 1935- είναι η στιγμή που τα σχήματα και τα χρώματα βρίσκονται στο σημείο ακριβώς που πλησιάζει το ένα το άλλο – επειδή το χρώμα μεταβάλλεται έξω από την απόσταση και από το φως, από την ποσότητα και τη θέση που βρίσκεται. Το όραμα του ελληνικού τοπείου εξελίσσεται, απλά, ήρεμα και καθαρά, με τρόπο που δεν συναντάται πουθενά αλλού, ούτε στην Ανατολή ούτε στη Δύση».
Θητεία στον Αθω, τοπίο και βυζαντινή ζωγραφική, με 208 έγχρωμες εικόνες των έργων του ζωγράφου, από την έκδοση της Αγιορειτικής Πινακοθήκης. Με το βλέμμα και το ήθος του νέου, 21 ετών, ζωγράφου…