Με πολύ δυσκολία, καθώς ακόμη η λύπη είναι νωπή, θα επιχειρήσω να ρίξω λίγες λέξεις στη φρεσκοσκαμμένη μνήμη της Αγγελικής Ξύδη που αποχαιρετίσαμε την περασμένη Τρίτη στο Νεκροταφείο Καισαριανής. Δεν με παρακινεί μόνο το χρέος. Πιο πολύ φοβάμαι τις ημέρες, μη σκεπάσουν στο πέρασμά τους ότι δεν μάθαμε για την ανιδιοτελή, γενναία, ασυμβίβαστη ζωή της.
Γεννήθηκε το 1951 στον Πειραιά. H δικτατορία τη βρίσκει στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ και της KNE, συμμετέχει στην εξέγερση της Νομικής και αργότερα στη συντοντιστική επιτροπή της κατάληψης του Πολυτεχνείου. Για τη δράση της συνελήφθη, κρατήθηκε μεγάλο χρονικό διάστημα και βασανίστηκε απάνθρωπα. Δεν είπε λέξη στους βασανιστές της. Αυτό το κλαράκι που ήταν τότε η Αγγελική άντεξε όσο δέκα άνδρες μαζί.
Μετά τη Μεταπολίτευση εντάχθηκε στο KKE, όπου παρέμεινε έως το 1989. Ατομο βαθιά πολιτικοποιημένο, παρέμεινε έως το τέλος της ζωής της ουσιαστικά χωρίς ένταξη σε κανένα μεγάλο σχήμα της Αριστεράς. Το ελεύθερο φρόνημά της δεν χωρούσε σε σκοπιμότητες.
Ανάμεσα στις 14 μεταφράσεις βιβλίων που έκανε σε μεγάλους εκδοτικούς οίκους, από το 1991 έως το 2002 υπέγραψε κι ένα βιβλίο κόλαφο για τις θηριωδίες του υπαρκτού σοσιαλισμού «H μαύρη βίβλος του κομμουνισμού». Ακόμη, πρωτοστάτησε στην παρουσίαση στη χώρα μας της Κινέζας συγγραφέως Γιουνγκ Τσανγκ και του βιβλίου της «Αγριόκυκνοι: τρεις κόρες της Κίνας» που κατέγραφε το βάρβαρο πρόσωπο της μαοϊκής Κίνας. Ηταν το δημόσιο δάκρυ της Αγγελικής για τη χαμένη Ανοιξη του 20ού αιώνα.
Δουλέψαμε μαζί πέντε χρόνια. Κι όμως, δεν έμαθα ποτέ ότι μίλαγε και έγραφε επτά γλώσσες. Δουλέψαμε μαζί τουλάχιστον τρεις φορές για αφιερώματα σε διάφορες επετείους του Πολυτεχνείου. Κι όμως ποτέ, μα ποτέ δεν μου είπε μια λέξη για τη δική της συμμετοχή. Εχω δει όλα τα τηλεοπτικά αφιερώματα για το Πολυτεχνείο τα τελευταία είκοσι χρόνια. Ποτέ δεν ήταν εκεί.
Ποτέ δεν εξαργύρωσε στο παραμικρό την αντιδικτατορική της δράση κι ας ήταν ένα από τα οξυδερκέστερα, ικανότερα και βαθιά καλλιεργημένα στελέχη της περίφημης γενιάς του Πολυτεχνείου. Ετσι ήταν η Αγγελική, πατούσε ελαφρά σε αυτόν το θορυβώδη κόσμο, στο πλάι της δικής μας έγνοιας, μην ενοχλήσει. Οπου είχαν ανάγκη τον χρόνο της, τον έδινε, όπου χρειάστηκαν το σθένος της το παρείχε, όπου ζήτησαν τη γνώμη της την ψιθύρισε. Στα χρόνια της συναλλαγής, η Αγγελική υπέστη όρθια τις μεγάλες ήττες της γενιάς της, αλλά δεν έχασε ούτε μια μάχη της σκληρής καθημερινότητας.
Ανέστησε τα δύο παιδιά της, όταν χρειάστηκε, μόνη, ξενύχτησε τρυφερή στις αγωνίες τους, στήριξε με κάθε προσωπική θυσία τις ανάγκες τους, πρόλαβε να τα καμαρώσει στα πρώτα τους μετα-Ακαδημαϊκά βήματα.
Στην Αριστερά, που ήταν η πατρίδα της και στην πατρίδα της, που ήταν οι άνθρωποι, η Αγγελική εκόμισε μια θάλασσα αισθήματος. Κι αυτό δεν τελειώνει ποτέ.
