Προ δέκα ημερών υποσχέθηκα να σας μεταφέρω αυτά που θα μάθαινα για την ψηφιακή τηλεόραση και περισσότερο αυτά που θα κατόρθωνα να καταλάβω, ώστε να μπορώ να σας τα μεταφέρω. Για το σκοπό αυτό είχα δύο μακρότατες συζητήσεις με τον δρα κ. Χρήστο Μάντακα πρώην διευθυντή του Ινστιτούτου Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Δημόκριτου, ο οποίος σήμερα, σε συνεργασία με το Δημόκριτο, με το Κέντρο Τεχνολογίας και Ερευνας της Κρήτης και με άλλους φορείς, εργάζεται στο χρηματοδοτούμενο από την E.E. πρόγραμμα του πειραματικού σταθμού επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης στο Ηράκλειο Κρήτης.
Επίσης μακρά συζήτηση είχα με τον πρόεδρο της EPT τον κ. Χρήστο Παναγόπουλο. Οπως έχει ήδη ανακοινωθεί η EPT εργάζεται για τρία πειραματικά προγράμματα επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης και υπολογίζει ότι θα είναι σε θέση να εκπέμψει το Μάρτιο του 2006. Εκείνο που έχει σημασία για την τηλεοπτική μας πραγματικότητα, όπως τη ζήσαμε μέχρι τώρα, είναι ότι η EPT φιλοδοξεί και έχει την κατάλληλη υποδομή (τεχνική και κυρίως σε στελέχη) να πρωταγωνιστήσει στην εφαρμογή της νέας τεχνολογίας και στην αγορά που αυτή θα δημιουργήσει.
Τέλος ο γνωστός δημοσιογράφος και μέλος του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, ο κ. Ροδόλφος Μορώνης, είχε την καλοσύνη να μου στείλει (και τον ευχαριστώ) τη δική του και άλλες εργασίες για την ψηφιακή τηλεόραση και για τα προβλήματα (οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά) που προκαλεί η μετάβαση από το αναλογικό σύστημα στο ψηφιακό. Από αυτές τις πηγές συνέλεξα τις πληροφορίες, τις οποίες θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω.
Τεχνολογικά χαρακτηριστικά
Η ψηφιακή τεχνολογία δεν είναι κάτι το καινούργιο. Είναι ένα μεγάλο και αξιοθαύμαστο επιστημονικό επίτευγμα που εφαρμόζεται ήδη εκτεταμένα στις Τηλεπικοινωνίες, στο Διαδίκτυο και αλλού. Τα κωδικοποιημένα σήματα του Internet φτάνουν στον υπολογιστή μας με ψηφιακή μορφή και αποκωδικοποιούνται μέσα στον υπολογιστή. Το ίδιο και τα σήματα που εκπέμπει ο OTE και φτάνουν στην τηλεφωνική μας συσκευή, τώρα που το δίκτυό του είναι ψηφιακό. Το ίδιο οι εικόνες της δορυφορικής τηλεόρασης. H ψηφιακή τεχνολογία είναι η τεχνολογία του μέλλοντος και της αναγωγής του πλανήτη σε πολυσύνθετη αλλά ενιαία ανθρώπινη μονάδα, που στα ελληνικά αποδίδουμε με τον αδόκιμο και μονομερή όρο «παγκοσμιοποίηση». Μονομερής γιατί αναφέρεται μόνο στην οικονομική διάσταση της νέας πραγματικότητα, παρακάμπτοντας την επιστημονική, την τεχνολογική και την ανθρώπινη.
Παρ’ όλο που διαφωνεί ο κατ’ εξοχήν ειδικός ο κ. Χρήστος Μάντακας, εξακολουθώ να έχω τη λανθασμένη ίσως εντύπωση ότι η ψηφιακή τεχνολογία πηγάζει από τις δύο βασικές λειτουργίες του νου μας, την ανάλυση και τη σύνθεση. Αναλύει και κωδικοποιεί την εικόνα και τον ήχο (χονδρικά) στο σημείο της λήψης και την επανασυνθέτει, την αποκωδικοποιεί στο σημείο του δέκτη. Επιμένω σ’ αυτόν τον συσχετισμό γιατί έτσι μόνο μπορώ να κατανοήσω το φαινόμενο χωρίς να έχω ειδικές γνώσεις.
Η ψηφιακή τηλεόραση σε σύγκριση με την αναλογική, αυτή που βλέπουμε σήμερα, παρουσιάζει δύο βασικά τεχνολογικά πλεονεκτήματα. (Τα άλλα πλεονεκτήματα, ας πούμε τα κοινωνικά, είναι πολύ περισσότερα και σημαντικά). Εχει το τεχνολογικό πλεονέκτημα ότι αποδίδει την εικόνα και τον ήχο με πιστότητα που προσεγγίζει το 100% και δεύτερο καταλαμβάνει πολύ μικρότερο χώρο στον αγωγό (τη συχνότητα) που τη μεταφέρει, ώστε με τον ίδιο αγωγό (συχνότητα) να μεταφέρονται και άλλες διαφορετικές πληροφορίες. Γι’ αυτό οι ειδικοί μιλούν για «μπουκέτο» πληροφοριών. Αυτό το τελευταίο τεχνολογικό πλεονέκτημα αλλάζει ριζικά το τηλεοπτικό τοπίο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Επιτρέψτε μου μια παρομοίωση. Φαντασθείτε τη συχνότητα σαν μια βελόνα από την τρύπα της οποίας σήμερα περνάμε μια κλωστή (στην πράξη ούτε καν μία) με ένα χρώμα. Με την ψηφιακή τεχνολογία έχουμε πάλι την ίδια βελόνα (συχνότητα), αλλά από την τρύπα της μπορούμε να περάσουμε 5-6 κλωστές, η κάθε μια με το δικό της χρώμα. Και με αυτή την παρομοίωση περατώνω την περιγραφή των τεχνολογικών χαρακτηριστικών της ψηφιακής τηλεόρασης, ελπίζοντας ότι δεν έκανα κανένα τραγικό λάθος.
Νέοι όροι στην αγορά
Σήμερα το τηλεοπτικό τοπίο χαρακτηρίζεται τόσο άναρχο και αυθαίρετο όσο και το πολεοδομικό. Και στα δύο έχουμε καταπατητές και αυθαίρετα. Σήμερα λειτουργούν στην Αττική περίπου 60 συχνότητες και το τηλεοπτικό δίκτυο είναι ασφυκτικά κορεσμένο επειδή μερικοί σταθμοί, για να έχουν καθαρότερη εικόνα και μεγαλύτερη εμβέλεια, εκπέμπουν από δύο και από τρεις συχνότητες. Δηλαδή από 60 συχνότητες εκπέμπουν, ας πούμε, τριάντα σταθμοί.
Με την ψηφιακή τεχνολογία από τις 60 συχνότητες μπορούν να περάσουν το ελάχιστο 240 διαφορετικά προγράμματα (4×60) και το μέγιστο 360 (6×6). H δυνατότητα αυτή διαμορφώνει οπτικά ακουστικό πεδίο μεγάλης ποικιλότητας, με προσφορά πολλών και διαφορετικών υπηρεσιών, που απευθύνονται στο σύνολο των τηλεθεατών ή σε ειδικές ομάδες. H σημερινή αναλογική τηλεόραση επιτρέπει στους τηλεοπτικούς σταθμούς να διαμορφώνουν κατά την κρίση τους ένα μείγμα προγράμματος, το οποίο ο θεατής αποδέχεται παθητικά. Με την ψηφιακή τηλεόραση ο τηλεθεατής θα φτιάχνει το δικό του μείγμα από μια μεγάλη ποικιλία προγραμμάτων, ανάλογα με τις ανάγκες του και τα ενδιαφέροντά του. Από αυτόν και μόνο τον λόγο η τηλεοπτική αγορά μεταβάλλεται ριζικά, αφού ο τηλεθεατής θα έχει την ευχέρεια να επιλέγει από πολλά προγράμματα. Σήμερα, το τηλεοπτικό μείγμα είναι περίπου το ίδιο σε όλα τα κανάλια και ο μεταξύ τους ανταγωνισμός εκτρέπεται αναγκαστικά σε ολισθηρές ατραπούς… Οχι πάντως στην ποιότητα του προγράμματος.
Ανταγωνισμός και ρυθμιστικές
παρεμβάσεις
Η Ευρώπη, η οποία έχει πρωτοπορήσει σε ορισμένα τουλάχιστον σημεία της ψηφιακής έρευνας, βρίσκεται σχετικά πίσω στην τηλεοπτική εφαρμογή της (η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πίσω). O κ. Ροδόλφος Μορώνης στην εργασία του αναφέρεται σε κείμενα και αποφάσεις οργάνων της E.E., από τις οποίες φαίνεται η σπουδαιότητα της νέας, υπό διαμόρφωσιν, οπτικοακουστικής αγοράς, αλλά και η ανάγκη να ληφθούν έγκαιρα τα μέτρα εκείνα που θα αποτρέψουν τη στρέβλωσή της. H διαμόρφωση της νέας αγοράς πραγματοποιείται σε περιβάλλον έντονα ανταγωνιστικό, με πολλά αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις και της E.E., το νέο τηλεοπτικό τοπίο θα διαμορφωθεί από δύο βασικούς παράγοντες: από την ανταγωνιστική αγορά, όπου πρυτανεύουν οι επιδιώξεις του κέρδους και της δύναμης και από κυβερνητικές παρεμβάσεις, όπου, κατά τεκμήριο τουλάχιστον, πρυτανεύουν γενικότερες επιδιώξεις υπέρ του συνόλου των πολιτών. Από μια άποψη ίσως αποδειχθεί ευτύχημα ότι το σημερινό τηλεοπτικό τοπίο είναι τόσο άναρχο, γιατί με τη νέα ψηφιακή τεχνολογία και τις πολλές δυνατότητες που προσφέρει δίνεται η ευκαιρία ριζικής ρύθμισης από την αρχή, χωρίς νομικές δεσμεύσεις. Το πρόβλημα για μια ρυθμιστική αρχή δεν είναι να παρακάμψει ή να αγνοήσει την αγορά και τα ανταγωνιστικά συμφέροντα, γιατί αυτό είναι μάλλον αδύνατον. Οφείλει όμως να κινηθεί με διαφάνεια, με ευθυκρισία και με δημοκρατικότητα και με κεντρική επιδίωξη το δημόσιο συμφέρον.
Οι συχνότητες ανήκουν στο κράτος
Σημείο αφετηρίας για κάθε ρυθμιστική παρέμβαση είναι το γεγονός ότι οι συχνότητες, με τις πολλές πλέον δυνατότητες που προσφέρουν, ανήκουν στο κράτος, αποτελούν περιουσιακό του στοιχείο και μάλιστα πολύτιμο. Εχουν αξία και τιμή που διαμορφώνεται στην αγορά. Δεν μπορούν να εκποιηθούν, αλλά μπορούν να ενοικιασθούν σε ιδιώτες ή να παραχωρηθεί η χρήση τους σε φορείς με γενικότερες επιδιώξεις, π.χ., στη Βουλή ή σε ένα δημόσιο πανεπιστήμιο.
Οταν έχετε ένα σπίτι και θέλετε να το ενοικιάσετε, ρωτάτε τον ενδιαφερόμενο ενοικιαστή τι θέλει να το κάνει; Το θέλει για κατοικία, για επαγγελματική στέγη, για «καζάρμα» μεταναστών σαν αυτές που καίγονται στο Παρίσι, μαζί με τους ενοίκους, για να ανοίξει ταβέρνα και μπαρ ή για οίκο ανοχής. Ανάλογα με την απάντηση καθορίζεται το ενοίκιο, η διάρκεια της μίσθωσης και κλείνεται η συμφωνία. Αν ο ενοικιαστής παραβιάσει τη συμφωνία καταφεύγετε στα δικαστήρια και ζητάτε την έξωσή του.
Δεν μπορεί το κράτος να παραιτηθεί από δικαιώματα που ο νόμος αναγνωρίζει σε κάθε ιδιοκτήτη και τα προστατεύει. Αλλά ούτε και να αγνοήσει τους αυτοματισμούς της αγοράς στη διαμόρφωση της ζήτησης και των τιμών. Ενοικιάζοντας τις συχνότητες με διαφανείς διαδικασίες και στην πραγματική τους τιμή, αποφεύγει μονομερώς και προνομιακές επιλογές, ενώ ταυτόχρονα ελέγχει τις συμφωνίες που συνάπτει χωρίς να ασκεί λογοκρισία με ηθικοπολιτικά κριτήρια. Σε τελευταία ανάλυση, δεν υπάρχει νομικό καθεστώς που να εγγυάται την τιμιότητα ενός κράτους, αν το ίδιο δεν θέλει να είναι τίμιο.
Ο ρόλος της ΕΡΤ
Πιστεύω ότι ιδιαίτερος και πρωταγωνιστικός ρόλος ανήκει στην κρατική τηλεόραση στην EPT, αρκεί οι κυβερνήσεις να καταλάβουν ότι δεν είναι διατεταγμένη υπηρεσία τους. Μέχρι τώρα η EPT κρατιόταν (πιστεύω σκοπίμως) στη γωνία του τηλεοπτικού ανταγωνισμού, με χαμηλά ποσοστά τηλεθέασης, αφήνοντας ολόκληρο το πεδίο στη λεγόμενη ελεύθερη ιδιωτική τηλεόραση. Ακόμη και το πολύτιμο αρχείο της το άφησαν να λεηλατηθεί ή το κρατούσαν σε σκόπιμη αχρησία. Τελευταία δείχνει τη θέλησή της να διεκδικήσει ανταγωνιστικά και με δικούς της όρους ποιότητας (όχι πάντα δυστυχώς) υπολογίσιμο μερίδιο της αγοράς.
Η EPT είναι ένας κολοσσός. Το μέγεθός της είναι ταυτόχρονα μειονέκτημα και πλεονέκτημα, κατάρα μαζί και ευλογία. Μειονέκτημα γιατί την κάνει δυσκίνητη και τη φορτώνει με δυσβάστακτα εργασιακά βάρη, έξω από κάθε συσχετισμό δαπανών και παραγόμενου έργου. Πλεονέκτημα, γιατί στην αυγή της νέας τηλεοπτικής εποχής, βρίσκεται να έχει την κατάλληλη τεχνική υποδομή και στελεχικό δυναμικό για να εισβάλει δυναμικά στην αγορά με νέα τηλεοπτικά προϊόντα (νομίζω ότι εκεί βρίσκεται το μυστικό) και να θέσει τους δικούς της όρους στον τηλεοπτικό ανταγωνισμό. Αρκεί να εγκαταλείψει τη θέση της σεβάσμιας γηραιάς κυρίας που παρακολουθεί τους άλλους να χορεύουν. Δείχνει ότι το θέλει και περιμένουμε να το κάνει… [email protected]