Ας έλεγαν οι φιλελεύθεροι ότι οι τιμές διαμορφώνονται στην «ελεύθερη» αγορά, ότι ο επίσης «ελεύθερος» ανταγωνισμός κάνει τα ίδια στο είδος και στην ποιότητα προϊόντα να πωλούνται και να αγοράζονται παντού περίπου στην ίδια τιμή. Και επιπλέον ισχυρίζονταν ότι ο ανταγωνισμός συμπιέζει τις τιμές προς τα κάτω.
Ας επέμενε ο Καρλ Μαρξ ότι σε σχετικώς μεγάλα χρονικά διαστήματα οι τιμές εκφράζουν σε χρήμα την ενσωματωμένη στο προϊόν αξία, ότι διαμορφώνονται και αλλάζουν σύμφωνα με δύο παράγοντες, την αξία του προϊόντος και την αξία του χρήματος (δηλαδή την αγοραστική του δύναμη). Αρα αν αυτοί οι δυο παράγοντες μένουν σταθεροί οι τιμές ενός προϊόντος κινούνται παντού στο ίδιο επίπεδο.
Ας επιμένουν και σήμερα οικονομολόγοι και οικονομολογούντες ότι οι τιμές ρυθμίζονται (και ρυθμίζουν) από την προσφορά και τη ζήτηση και μέσω αυτών εναρμονίζουν την κατανάλωση προς το εισόδημα. Με τρόπο αυτόματο και αλάνθαστο…
Στην ελληνική (αλλά και στην παγκοσμιοποιημένη) αγορά σήμερα καθένας ορίζει αυθαίρετα τις τιμές, ώστε να του αποδίδουν το μέγιστο δυνατό κέρδος. Με τη δραχμή υπήρχε το πρόσχημα ότι συνεχώς χάνει την αξία της και άρα οι τιμές των προϊόντων συνεχώς ανεβαίνουν. Τώρα με το ευρώ που σχεδόν παντού έχει την ίδια αξία οι τιμές πάλι αυξάνονται συνεχώς. Εχω, λοιπόν, καταλήξει στο κοινότοπο συμπέρασμα ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να αυξάνονται όσο υπάρχουν χρήματα και αγοραστές.
Πήγα χθες σε μεγάλο και κεντρικό κατάστημα ηλεκτρονικών ειδών για να αγοράσω μελάνι για τον εκτυπωτή, διότι, δυστυχώς, τώρα στα γεράματα, αποφάσισα να… διαδικτυωθώ και να καλωδιωθώ! Μεγάλο το κατάστημα, τα είδη καθημερινής πλέον χρήσης, μεγάλη και η πελατεία. Τα ταμεία, πολλά ταμεία, δεν προλάβαιναν να χτυπούν αποδείξεις. Στο «τμήμα μελανιών», όπου με παρέπεμψαν, υπήρχε ήδη μια μικρή «ουρά» 4-5 πελατών. Τα μελάνια που ζήτησα είναι «σετ» τεσσάρων χρωμάτων, των τεσσάρων βασικών χρωμάτων της τετραχρωμίας, για να τυπώνονται και έγχρωμες φωτογραφίες (παρενθετικώς σημειώνω ότι με τα σύγχρονα μέσα τελειώνεις σε πέντε λεπτά μια δουλειά, για την οποία παλαιότερα ήθελες δύο μέρες ή δύο εβδομάδες).
Ρώτησα πόσο κάνουν τα μελάνια που ήθελα και ο υπάλληλος μου είπε 56 ευρώ! Κατάπληκτος του είπα ότι προ δύο μηνών, από το ίδιο κατάστημα αγόρασα ολόκληρο εκτυπωτή που μέσα του είχε το «σετ» μελανιών και πλήρωσα συνολικά κάπου 80 ευρώ. Τον ρώτησα λοιπόν, πώς συμβαίνει αυτό το παράλογο. Γιατί, μου λέει, σας φαίνεται παράλογο; Το ίδιο δεν συμβαίνει με τα αυτοκίνητα; Τα πουλάνε σχετικώς φθηνά και σε… 172 «άτοκες δόσεις» και μετά όταν χρειασθείς κάποιο ανταλλακτικό το αγοράζεις πανάκριβο. Ο,τι κέρδος χάνουν από τις πωλήσεις το κερδίζουν πολλαπλάσιο από τα ανταλλακτικά.
Το ζήτημα δηλαδή είναι πώς θα παγιδευθεί ο πελάτης, ώστε να είναι αναγκασμένος να αγοράζει συνεχώς από την ίδια εταιρεία. H μέθοδος είναι συντριπτική στην αποτελεσματικότητά της, αλλά επιτρέψτε μου να νομίζω ότι δεν έχει καμία σχέση με καμία από τις θεωρίες που κατά καιρούς διατυπώθηκαν για τις δυνάμεις της αγοράς που διαμορφώνουν τις τιμές.
Στους σιδηροδρόμους υποχρέωσαν κάποτε τα κυλικεία να πουλάνε το μικρό μπουκάλι με νερό 0,50 ευρώ. O ευφυής «κυλικάρχης» εξαφάνισε όλα τα μικρά μπουκάλια και τα αντικατέστησε με ελαφρώς (ελαφρότατα) μεγαλύτερα, τα αγοράζεις υποχρεωτικά και τα πληρώνεις 0,95 ευρώ! Ούτε αυτή η μέθοδος προβλέπεται από οποιαδήποτε θεωρία για τις τιμές. Ολες αυτές τις μεθόδους τις κατατάσσουν στην κατηγορία της αισχροκέρδειας, η οποία φαίνεται είναι ακατανίκητη όσο τουλάχιστον υπάρχουν πελάτες παγιδευμένοι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.