Εξαιρετική απόδειξη της αδυναμίας του ελληνικού κράτους είναι τα ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης που διαθέτουμε, απέναντι στην κερδοσκοπία με το πετρέλαιο. Κράτος χρεωμένο μέχρι το λαιμό, αλλά ταυτοχρόνως με τους μικρότερους φόρους στα προϊόντα πετρελαίου, αλλά και με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από εισαγόμενη πετρελαϊκή ενέργεια. Μείγμα που αποδεικνύει την καθυστέρηση και τα τεράστια κενά που άφησε πίσω της μια πολιτική αυταρχικής, κακοσχεδιασμένης και μυωπικής προσαρμογής στις απαιτήσεις για την οικονομία μας μέσα στη Ζώνη του Ευρώ.
Στις συζητήσεις των τελευταίων ημερών στις Βρυξέλλες, εύκολα οι τεχνοκράτες που εκπροσωπούν τη χώρα έμοιαζαν με θλιβερές φιγούρες. Γιατί διαπίστωσαν πόσο μικρά είναι τα περιθώρια συμμετοχής μας στα όσα σχεδιάζουν οι Ευρωπαίοι προς αντιμετώπιση της απειλής μιας μεγαλύτερης πετρελαϊκής κρίσης. Το επεισόδιο με το «επίδομα θέρμανσης» είναι χαρακτηριστικό. Τα περισσότερα μεγάλα κράτη δίνουν ήδη παρόμοιο βοήθημα. Στο πλαίσιο μιας πολιτικής προνοίας για ομάδες πληθυσμού που αντιμετωπίζουν πραγματικές δυσκολίες, όπως είναι ορισμένοι ορεινοί πληθυσμοί ή κάποια τμήματα των μεγάλων πόλεων. Το δικό μας κράτος ούτε καν γνωρίζει σε ποιον ακριβώς πρέπει να πάει το βοήθημα. Εδώ, μέχρι πριν από όχι πολλά χρόνια, το «πιστοποιητικό απορίας» το έδινε ο παπάς της ενορίας!
Στο Φόρουμ Προϊόντων Πετρελαίου (Fossil Fuel Forum), που έχει αναλάβει τον συντονισμό Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κρατών-μελών και σημαντικών παραγόντων της αγοράς, αναζητούν ήδη τον καλύτερο τρόπο αποκατάστασης σταθερότητας και προβλεψιμότητας των αγορών πετρελαίου και αερίου. Για να έχεις ρόλο σε παρόμοια συζήτηση θα πρέπει να έχεις πάρει αποφάσεις που σε καθιστούν σημαντικό «παίκτη». Μόλις πρόσφατα η Ελλάδα κατόρθωσε να προχωρήσει σε αποφάσεις για ορισμένους αγωγούς και άλλες διασυνδέσεις που μπορούν να καταστήσουν τη χώρα ενεργειακό παράγοντα. Παρόμοιες πρωτοβουλίες χρειάζονται στην κατεύθυνση του Ιράκ, της Λιβύης (όπου έχουν σαρώσει οι αμερικανικές εταιρείες), αλλά και της Συρίας. Στο μεγάλο παιχνίδι συμφερόντων γύρω από το πετρέλαιο δεν χωρά μικροπολιτική. Ιδιαίτερα όταν αυτή προωθείται από τους ίδιους εκείνους γυρολόγους δήθεν φιλολαϊκής πολιτικής, που κουκουλώνουν το συμφέρον της χώρας με εύπεπτα ιδεολογήματα και μπερδεύουν το «δίκαιο» του λαού με το βαθύτερο συμφέρον της χώρας.
Δικαίως ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής δεν υποχώρησε στην εύκολη δημαγωγία της αντιπολίτευσης. Θα ήταν όμως ορθότερο να επιπλήξει τους υπουργούς του που δεν έστερξαν να συντάξουν ένα ευκρινές σχέδιο και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει μια ακόμη οξύτερη φάση της πετρελαϊκής κρίσης. Εχει τελικώς απόλυτο δίκιο σοφός παράγοντας της αγοράς όταν λέει ότι το κράτος δεν μπορεί να κάνει τίποτε στη μεριά του φθηνότερου καυσίμου, αλλά μπορεί να κάνει πολλά στην καταπολέμηση της αισχροκέρδειας, την προώθηση των αιολικών πάρκων και την υποχρέωση της ΔΕΗ να βοηθά στην ταχύτερη υλοποίηση ενεργειακών πρωτοβουλιών.
Η εισήγηση των τεχνοκρατών προς τους Ευρωπαίους υπουργούς Οικονομίας, που θα συζητήσουν και πάλι τις επόμενες εβδομάδες το θέμα, είναι εξαιρετικά ισορροπημένη. Χρειάζεται καλύτερη συνεργασία μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών, σημειώνεται. Αν για παράδειγμα χρησιμοποιηθούν τα στρατηγικά αποθέματα της Ευρώπης (που αναλογούν στο 1/3 εκείνων του βιομηχανικού κόσμου) η παρέμβαση στην αγορά μπορεί να διαρκέσει επί 300 ημέρες. Με την προϋπόθεση όμως ότι οι χώρες παραγωγής δεν θα περιορίσουν την προσφορά τους, προκειμένου τα αποθέματα να αναπληρωθούν σε «λογικές» τιμές. Ας σημειωθεί ότι τα υποχρεωτικά αποθέματα των 90 ημερών που κρατούν τα ελληνικά διυλιστήρια κοστίζουν ήδη ακριβά σε δανεισμό κεφαλαίων κίνησης. Το κόστος αυτό μεγαλώνει ακόμη περισσότερο όταν το κύκλωμα διανομής εκμεταλλεύεται προς όφελός του την ένταση με το πετρέλαιο.
Παράγοντες της αγοράς εξηγούν ότι ο ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός αδειών πρατηρίων έχει μετατρέψει τους βενζινοπώλες και τις εταιρείες διανομής σε κερδοσκόπους της λιανικής. Είναι αλήθεια ότι ένα πρατήριο που διακινεί 1.000 μόλις κυβικά καυσίμων δεν θα χάσει την ευκαιρία να κερδίσει καθυστερώντας -όπως συνέβη την προηγούμενη εβδομάδα- την προμήθειά του με φθηνότερο καύσιμο από τα διυλιστήρια.
Η κυβέρνηση δεν έχει περιθώριο μείωσης των φόρων -που θα ήταν σοβαρό λάθος με τα χάλια του προϋπολογισμού- αφού έχουμε ήδη χαμηλότερους από τον ελάχιστο που προβλέπει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ενισχύσει τα κίνητρα για εξοικονόμηση και να επιβάλει τις νέες επενδύσεις ενέργειας. Αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται καλύτερο κράτος και λιγότερη διαπλοκή. Δύο πράγματα που, δυστυχώς, ακόμη στερούμαστε.