Υπάρχει κάποια σταθερά στο παγκόσμιο σύστημα, εδώ και περισσότερο από πενήντα χρόνια, που παραμένει αναλλοίωτη παρά τις συγκλονιστικές αλλαγές από το 1989, οπότε άρχισε η κατάρρευση των κομμουνιστικών συστημάτων στην Ευρώπη. Η σταθερά αυτή δεν είναι άλλη από την αντιπαράθεση μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Μόσχας, που αναπτύσσεται όχι στο στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο όπως συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά στον ενεργειακό τομέα.
Η ελληνική κυβέρνηση είχε μια πρώτη δημόσια ένδειξη αυτού του γεγονότος, όταν η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Κοντολίζα Ράις κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στην Αθήνα αναφέρθηκε στον κίνδυνο μονοπωλιακής ενεργειακής εξαρτήσεως -της Ευρώπης- από τη Ρωσία. Ακολούθησαν οι δηλώσεις του Αμερικανού αντιπροέδρου κ. Ντικ Τσένι την Πέμπτη στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους, σε τόνους φυσικά υψηλότερους και πλέον επιθετικούς.
Δύο ήταν τα θέματα που είχε υπόψη η κ. Ράις όταν προέβαινε στις σχετικές δηλώσεις στην Αθήνα. Το πρώτο αφορούσε τον αγωγό φυσικού αερίου Nabucco, που διερχόμενος από την Τουρκία θα καταλήγει στην Αυστρία, ενώ μια εκτροπή του θα διασχίσει τη Βόρεια Ελλάδα, θα κατευθύνεται προς νότο και στη συνέχεια υποθαλασσίως θα απολήγει στη νότιο Ιταλία.
Η παρέμβαση της κ. Ράις είχε ως στόχο να αποκλείσει τη διακίνηση του ρωσικού αερίου, διά του αγωγού Nabucco, αλλά ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Gazprom, ερεθισθείς από την τοποθέτηση της Αμερικανίδος αξιωματούχου είχε σπεύσει να τονίσει από τη Σιβηρία ότι κανένα πρόγραμμα αγωγού στον νότο δεν πρόκειται να προωθηθεί εάν δεν διοχετεύει και ρωσικό αέριο.
Είναι μάλλον αμφίβολο εάν η παρότρυνση της κ. Ράις έπεισε επί της ουσίας την Αθήνα και την Αγκυρα, διότι ένα από τα θέματα επί των οποίων υπήρξε συμφωνία μεταξύ των πρωθυπουργών Ελλάδος κ. Κ. Καραμανλή και Τουρκίας κ. Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν αφορούσε τον αγωγό φυσικού αερίου Nabucco και την ελλαδική προέκτασή του.
Το δεύτερο θέμα που είχε υπόψη η κ. Ράις ήταν ο αγωγός πετρελαίου Μπουργκάς – Αλεξανδρουπόλεως, με τη συμμετοχή της Ρωσίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδος. Ως προς το ζήτημα αυτό η παρέμβαση της Αμερικανίδος υπουργού Εξωτερικών ήταν επιτυχέστερη, διότι μετά την επίσκεψή της στη Σόφια, η εκεί κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι το βουλγαρικό Δημόσιο δεν θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα, αφήνοντας το πεδίο ανοικτό στην ιδιωτική πρωτοβουλία, εάν υπάρξει, φυσικά.
Βεβαίως, η ελληνική και βουλγαρική κυβέρνηση επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για την προώθηση του πετρελαϊκού αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρουπόλεως, αλλά το όλο πρόγραμμα έχει απολέσει με κάποιο τρόπο τη δυναμική του.
Λίγες ημέρες μετά την κ. Ράις ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ κ. Ντικ Τσένι από την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, μιας χώρας αρνητικά διακείμενης εκ παραδόσεως προς τη Μόσχα, επέκρινε τη Ρωσία ότι επιδιώκει την υπονόμευση των γειτονικών της κρατών και χρησιμοποιεί τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου ως «μέσα εκφοβισμού και εκβιασμού».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αντιπαράθεση μεταξύ μεγάλων δυνάμεων είναι ένα μόνιμο θέμα στην ιστορία της ανθρώπινης κοινωνίας, ούτε και καταργήθηκε διότι κατέπεσαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν οι θέσεις που προβάλλει η κάθε πλευρά έχουν ευρύτερη απήχηση στη διεθνή κοινή γνώμη και φέρουν κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα.
Ο κ. Τσένι επιχείρησε να πολιτικοποιήσει την αντιπαράθεση, αναφερόμενος στην «ανελευθερία» που υπάρχει στη Ρωσία στον Τύπο, σε θέματα της κοινωνίας των πολιτών, σε διάφορες θρησκευτικές ομάδες μειονοτήτων. Ολα αυτά διαμόρφωναν ένα πειστικό ιδεολογικό οπλοστάσιο όλης της Δύσεως στην περίοδο της Σοβιετικής Ενώσεως και είχαν τη στήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ευρωπαίων πολιτών.
Σήμερα όμως οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί. Ιδεολογική αντιπαράθεση Ανατολής και Δύσεως δεν υφίσταται, μετά τη συντριβή των κομμουνιστικών καθεστώτων και οι ζηλωτές των αντιλήψεων «εξαγωγής της δημοκρατίας», υφίστανται κατεξοχήν στις ΗΠΑ και ενδεχομένως στη Βρετανία. Τραυματικές εμπειρίες από την εποχή της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας διατηρούν οι πρώην δορυφόροι της ΕΣΣΔ χώρες της Ευρώπης, αλλά δεν είναι εις θέση να διαμορφώσουν την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενώσεως· μπορούν απλώς να δημιουργήσουν ενίοτε μια όχληση.
Θα απαιτηθεί πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να δημιουργηθεί ένα αίσθημα αρνητικό προς τη Μόσχα, εξαιτίας του ενεργειακού. Ενας από τους βασικούς λόγους είναι ότι η αύξηση στις τιμές των καυσίμων οφείλεται στην αστάθεια στη Μέση Ανατολή, για την οποία καλώς ή κακώς κατηγορούνται ότι συμβάλλουν οι ΗΠΑ με την πολιτική τους. Η Ρωσία απλώς αξιοποιεί τη συγκυρία και εκ των πραγμάτων είναι πολύ πιο αξιόπιστη δύναμη από τις άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες, που εσωτερικώς είναι ασταθείς και εκτεθειμένες σε κάθε είδους παρεμβάσεις.