Η Ευρωπαϊκή Ενωση γίνεται του χρόνου 50 ετών. Η Ενωση αποτελεί παράδειγμα μιας πολύ επιτυχημένης πορείας στην ιστορία της Ευρώπης: ξεκινώντας από την κοινότητα άνθρακα και χάλυβα έφτασε να γίνει το μεγαλύτερο εγχείρημα για την ειρήνη που υπήρξε ποτέ στην Ευρώπη, η μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο, φέρνοντας την ευημερία και την αλληλεγγύη σε πολλές γωνιές της Ευρώπης. Ωστόσο, ακόμη και οι επιτυχημένοι διεθνείς οργανισμοί μοιάζουν λίγο με τους ανθρώπους: πρέπει να αντιμετωπίσουν την κρίση της μέσης ηλικίας. Η Ε.Ε περνά μια τέτοια κρίση, μετά τα ΟΧΙ για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών: Οι Ευρωπαίοι ζητούν να έχουν λόγο στις αποφάσεις και να μπορούν να κατανοήσουν το σκεπτικό των πολιτικών αποφάσεων. Αυτό δεν αφορά μόνο τις εθνικές πολιτικές, αλλά και τη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Σε πολύ πρόσφατη σφυγμομέτρηση του Ευρωβαρόμετρου, σε όλα τα κράτη-μέλη, διαπιστώνεται ότι τα επιτεύγματα της Ε.Ε. αναγνωρίζονται. Οσο περισσότερο ευρωπαϊστές είναι οι πολίτες, τόσο περισσότερο θεωρούν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια ευκαιρία. Παρ’ όλ’ αυτά, η Ευρώπη δεν θεωρείται ακόμη ότι αποτελεί μέρος της λύσης για την παγκοσμιοποίηση.
Η πρόσφατη και η επικείμενη διεύρυνση θα πρέπει να εξηγηθεί καλύτερα. Η Ευρώπη αναμένεται να δώσει λύσεις όσον αφορά την ασφάλεια και σε σχέση με την ειρήνη, τη δημοκρατία, τις συνθήκες διαβίωσης, αλλά και την έρευνα, την καινοτομία και τις οικονομικές επιδόσεις.
Ποια είναι τα διδάγματα που μπορούμε να αντλήσουμε από το πρόγραμμα δράσης της Ε.Ε.;
Πρώτα απ’ όλα: χρειαζόμαστε μια Ευρώπη με καλά κοινά σχέδια, όπου θα είναι ξεκάθαρη η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. Δεν είναι η σωστή στιγμή για νέες μεγαλεπήβολες ιδέες! Η Ε.Ε. μεταμορφώθηκε δύο φορές με επιτυχία τα τελευταία πέντε χρόνια: με την εισαγωγή του ευρώ και τη διεύρυνση που αγκάλιασε δέκα νέες χώρες. Το κυριότερο μέλημα της Επιτροπής Barroso είναι να αποδώσει το πρόγραμμα ευημερίας, αλληλεγγύης και ασφάλειας. Ευημερία σημαίνει κάτι παραπάνω από περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και υψηλότερη ποιότητα ζωής. Αλληλεγγύη σημαίνει αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών – βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής ποιότητας ζωής και καλύτερες ευκαιρίες για τα άτομα που μειονεκτούν στην εργασία και στη ζωή. Η ασφάλεια αφορά τόσο το ατομικό όσο και το κοινωνικό επίπεδο. Η αλλαγή του κλίματος είναι γεγονός και αποτελεί σκληρό οικονομικό ζήτημα. Οι τιμές του πετρελαίου έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και διακυβεύουν σοβαρά την ανταγωνιστικότητα και τις προοπτικές της ανάπτυξης. Η ποιότητα της ζωής στο αστικό περιβάλλον γίνεται χειρότερη από πολλές πλευρές. Ολα αυτά απαιτούν να υπάρξει άμεση αντίδραση και μας δίνουν μια ευκαιρία για τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία.
Προσδιορίζοντας ένα «σύγχρονο κοινωνικό πρόγραμμα δράσης», το σημαντικότερο δίδαγμα των τελευταίων μηνών είναι ότι η Ε.Ε. δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν απειλή για τα κοινωνικά μοντέλα, αλλά μάλλον σαν ένα «δίχτυ ασφαλείας» και ένα εργαλείο στη διάθεσή των Ευρωπαίων για να επηρεάζουν τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης. Η Ε.Ε. πρέπει να εξακολουθήσει να καταθέτει ιδέες και προτάσεις σχετικά με το πώς μπορεί να αντιμετωπίσει η Ευρώπη τη δοκιμασία των δημογραφικών προκλήσεων, των ανοιχτών αγορών, και παράλληλα να συμμεριστεί τις ανησυχίες και την ανάγκη των πολιτών για ασφάλεια. Και όλα αυτά με ένα τέτοιο τρόπο που θα λαμβάνει υπόψη τις βάσεις των διαφορετικών εθνικών κοινωνικών μοντέλων – γιατί υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα στον τομέα αυτό.
Μια πολύ μεγάλη ευκαιρία παρουσιάζεται για την Ε. E. Οι πολίτες αναζητούν ηγεσία και όπως δείχνουν οι σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης – τα συναισθήματα απέναντι στην Ευρώπη είναι ανάμεικτα, αλλά οι πολίτες σήμερα εμπιστεύονται την Ενωση. Εκτός από το πολιτικό πρόγραμμα δράσης, πρέπει να κάνουμε τις πολιτικές της Ε.Ε. κατανοητές για τους πολίτες, να κάνουμε τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. να λογοδοτούν σ’ εκείνους τους οποίους υπηρετούν και να τονώσουμε την αξιοπιστία τους. Γι’ αυτό πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο για να κάνουμε την Ε.Ε. πιο ανοιχτή και με πιο διαφανή λειτουργία, πρέπει να φροντίζουμε να συμμετάσχουν τα εθνικά Κοινοβούλια στις συζήτησεις για την ευρωπαϊκή πολιτική και να προσφέρουμε στους πολίτες καλύτερες ευκαιρίες για να ακουστεί η φωνή τους. Θετικότερη στάση απέναντι στις θεσμικές και συνταγματικές μεταρρυθμίσεις θα υπάρξει μόνο εάν κατορθώσουμε να επαναφέρουμε το κλίμα εμπιστοσύνης στην Ε.Ε.
* Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδια για τις διοργανικές σχέσεις και την επικοινωνιακή στρατηγική.