Την προηγούμενη εβδομάδα, στον Αστέρα Βουλιαγμένης, έγινε μια διημερίδα, που διοργάνωσε το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, με θέμα «Η ευρωπαϊκή προοπτική των ελληνικών πανεπιστημίων». Συμμετείχαν αρκετοί πανεπιστημιακοί που υπηρετούν στο εξωτερικό, αρκετοί από τους οποίους (Νανόπουλος, Φωκάς κ.λπ.) έχουν υπεύθυνες θέσεις σε ελληνικά θεσμικά όργανα, διορισμένοι από την ελληνική κυβέρνηση. Οπως όλοι οι πανεπιστημιακοί που ενδιαφέρονται για το ελληνικό πανεπιστήμιο, συζήτησαν τα προφανή, δηλαδή τα προβλήματα με το άσυλο, τη συμμετοχή των φοιτητών στις προεδρικές και πρυτανικές εκλογές, τον τρόπο διοίκησης των πανεπιστημίων, την αξιολόγηση των καθηγητών και των τμημάτων, το θέμα των αιώνιων φοιτητών κ.λπ. Δυστυχώς, δεν ανέφεραν καθόλου ότι υπάρχουν καθηγητές στα ελληνικά πανεπιστήμια, οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά, εκ των έσω, όλα αυτά τα προβλήματα και έχουν κάνει αλλεπάλληλες εκκλήσεις στις εκάστοτε κυβερνήσεις για την επίλυσή τους. Αυτοί οι καθηγητές κάνουν σημαντικό έργο, παρά τις αντίξοες συνθήκες και τον ασφυκτικό κλοιό της οδού Μητροπόλεως (δηλαδή του υπουργείου Παιδείας). Συνεργάζομαι και παρακολουθώ από το 1983 το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, του οποίου οι καθηγητές έχουν φτιάξει ένα αξιόλογο τμήμα, που συναγωνίζεται τα καλύτερα ευρωπαϊκά και αμερικανικά τμήματα φυσικής, παρ’ όλα τα προβλήματα που τους δημιουργεί η γραφειοκρατία του υπουργείου Παιδείας, καθώς και οι κομματικές φοιτητικές οργανώσεις στο πανεπιστήμιο. Πιστεύω ότι υπάρχουν και άλλα τμήματα σε άλλα ελληνικά πανεπιστήμια, που κάνουν αξιόλογη δουλειά και οι απόφοιτοί τους διαπρέπουν ως μεταπτυχιακοί φοιτητές σε πολύ καλά ξένα πανεπιστήμια. Αρκετές φορές οι πανεπιστημιακοί που ενδιαφέρονται για τη βελτίωση του πανεπιστημίου έχουν εκθέσει όλα τα παραπάνω προβλήματα στις διάφορες ηγεσίες του υπουργείου Παιδείας και έχουν κάνει προτάσεις για την επίλυσή τους. Δυστυχώς, οι διάφορες ηγεσίες του υπουργείου Παιδείας δεν πέτυχαν καμιά ουσιαστική βελτίωση του νομικού καθεστώτος των ελληνικών πανεπιστημίων. Το μόνο που έκαναν είναι να τα ελέγχουν και να δημιουργούν καινούργια τμήματα, χωρίς αντίκρισμα, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, για να ικανοποιήσουν την ανάγκη των ψηφοφόρων τους να δουν τα παιδιά τους στο πανεπιστήμιο. Για παράδειγμα, σας αναφέρω ότι κάθε χρόνο το υπουργείο Παιδείας ζητάει από τα διάφορα τμήματα να δηλώσουν πόσους φοιτητές μπορούν να δεχθούν. Το τάδε τμήμα λέει ότι μπορεί να δεχθεί 50 φοιτητές, γιατί με αυτόν τον αριθμό μπορούν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους και να μορφωθούν ικανοποιητικά. Η συνήθης «απάντηση» του υπουργείου είναι ότι μπορεί να δεχθεί 150 φοιτητές! Χωρίς κανέναν σχεδιασμό για την επαγγελματική αποκατάσταση των φοιτητών ή έστω για μια στοιχειώδη βελτίωση των σπουδών τους. Ασφαλώς υπάρχουν και πανεπιστημιακοί, μειοψηφία κατά τη γνώμη μου, που δεν θέλουν τίποτα να αλλάξει στο ελληνικό πανεπιστήμιο γιατί φοβούνται τις αξιολογήσεις και τους βολεύει το παρόν σύστημα.
Εχει γίνει πάρα πολλή συζήτηση τα τελευταία 2 χρόνια για τη μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ. Τα προβλήματα είναι γνωστά σε όλους μας και έχουν γραφτεί εκατοντάδες άρθρα σε εφημερίδες, περιοδικά και στο διαδίκτυο. Δυστυχώς, η παρούσα κυβέρνηση έφερε ένα προσχέδιο νόμου που δεν κάνει ουσιώδεις αλλαγές ιδιαίτερα όσον αφορά την αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ. Απεναντίας, προωθεί ρυθμίσεις που επιβάλουν ασφυκτικό έλεγχο και εποπτεία στη λειτουργία των πανεπιστημίων. Κάνει micromanagement. Δεν είναι όλες οι σχολές το ίδιο και άρα δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν τα ίδια μέτρα, π.χ. στην Ιατρική, στο Πολυτεχνείο και στα τμήματα Κοινωνικών Επιστημών. Θα πρέπει η παρούσα κυβέρνηση να φέρει ένα καινούργιο σχέδιο νόμου που να προχωρήσει σε μεγαλύτερη αυτοδιοίκηση για τα ΑΕΙ, να προτείνει ουσιώδεις αλλαγές όσον αφορά το άσυλο, τη συμμετοχή των φοιτητών στις εκλογές προέδρων τμημάτων και πρυτάνεως, τους αιώνιους φοιτητές, την αξιολόγηση των ΑΕΙ, τη σύνδεση της παραγωγικότητάς τους με τη χρηματοδότηση, και ασφαλώς να εξαλειφθούν ο κρατικός εναγκαλισμός και οι κομματικές παρεμβάσεις στο πανεπιστήμιο.
Ελπίζω αυτό το άμοιρο πολιτικό κόστος ή οι μικροπολιτικές σκοπιμότητες της εκάστοτε κυβέρνησης να μη σταθούν εμπόδιο και αυτή τη φορά στις ουσιώδεις αλλαγές στο σχέδιο νόμου για τα ΑΕΙ. Το κόστος για την κοινωνία και για τους νέους με τη μη μεταρρύθμιση θα είναι πολύ μεγαλύτερο. Ελπίζω τα δύο μεγάλα κόμματα να κινηθούν εδώ και τώρα για μια ουσιώδη μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ.
* Ο κ. Κώστας Σούκουλης είναι καθηγητής στo Ιowa State University ΙΤΕ και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ευρωπαϊκό βραβείο descartes 2006.