Η συγκυρία των ημερών φέρνει και πάλι στην πρώτη γραμμή της εν Ελλάδι επικαιρότητας τις απόψεις μας για την Τουρκία και τους Τούρκους, αλλά και για την Ευρώπη και το σύνολο των αυτοαποκαλούμενων Ευρωπαίων.
Ας πάμε όμως 60 χρόνια πίσω, στις 12 Απριλίου 1946, στη Θεσσαλονίκη. Εκεί, ο γ.γ. του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης μίλησε για την «Κατάσταση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη θέση της Ελλάδας» («Ριζοσπάστης», 13-4-1946). Στην ομιλία του έκανε εκτεταμένη αναφορά στην Τουρκία, λέγοντας: «[…] Για μας τους Ελληνες […] η Τουρκία στάθηκε […] ο πατροπαράδοτος κακός δαίμονας από τότε που υπάρχει νεοελληνικό έθνος. Μα και για τα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη γενικότερα οι Τούρκοι στάθηκαν πάντοτε παράγοντες καταστροφής, λαϊκής εξόντωσης και εθνικής υποδούλωσης. Στάθηκαν πάντα ένας εξωευρωπαϊκός και αντιευρωπαϊκός […] παράγοντας. Κανένας Ελληνας δεν θα ξεχάσει ποτέ την Μικρασιατική τραγωδία στα 1922. Και σε όσους μας μιλάν για τη Νέα Τουρκία θα δείξουμε την προδοσία της στον τελευταίο πόλεμο και θα απαντήσουμε: «Ο λύκος κι’ αν εγέρασε κι’ άλλαξε το μαλλί του, ούτε τη γνώση άλλαξε ούτε την κεφαλή του».» Και κατέληξε ο αρχηγός του ΚΚΕ: «Η κατηγορηματική επιταγή που μας δίνει η Ιστορία […] είναι να φύγει η Τουρκία απ’ την Ευρώπη.»…
Η προσέγγιση και ερμηνεία αυτής της ρητορικής του Ζαχαριάδη δεν μπορεί να αγνοήσει δύο δεδομένα· το πρώτο, ότι απευθύνεται σε ένα ακροατήριο όπου βασίμως μπορούμε να υποθέσουμε την παρουσία του προσφυγικού στοιχείου· το δεύτερο, ότι ο ρήτορας είναι ηγέτης ενός διεθνιστικού κόμματος εντεταγμένου στη λογική της υπεράσπισης της ΕΣΣΔ και των συμφερόντων της, άρα αντιθέτου στη συμπαράταξη της Τουρκίας με τη Δύση.
Αλλά η στάθμιση του πατριωτισμού και διεθνισμού του Ζαχαριάδη είναι αρμοδιότητα των ιστορικών. Το πρόβλημα είναι με τη δική μας αντιτουρκική ή ανεκτική και συγκαταβατική προς την Τουρκία ρητορική. Αν δηλαδή ο καθένας μας και κατά τη λειτουργική του ιδιότητα, με δεδομένη τη σημασία που οι ΗΠΑ αποδίδουν στον γεωπολιτικό ρόλο της Τουρκίας, διαμορφώνει τη δημόσια άποψή του πάνω στη βάση ενός a fortiori αντιαμερικανισμού ή αντιστρόφως -αλλά συστοίχως κατά τον τρόπο σκέψεως- ένεκα ακρίτου αμερικανοφοβίας.
Ανάμεσα σε αυτές τις αντίθετες βάσεις εκκίνησης, υπάρχει ο ρεαλισμός κατά την εκάστοτε σύνθεση και τη δυναμική των πραγμάτων. Μπορεί ο καθένας μας να θεωρεί, όπως με έναν παράδοξο για κομμουνιστή μυστικισμό πίστευε ή δήλωνε πως πίστευε ο Ζαχαριάδης, ότι «η Τουρκία είναι ο πατροπαράδοτος κακός δαίμονάς» μας. Αντίθετα, μπορεί ο καθένας μας να έχει την άποψη, όπως ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, που δεν απέκλειε ή δήλωνε πως δεν απέκλειε εν καιρώ μια ελληνοτουρκική συνομοσπονδία. Σημασία όμως έχουν, ιδιαίτερα για τους ιθύνοντες, ο ρεαλισμός και οι κατά δεδομένη συγκυρία δηλώσεις τους επ’ ωφελεία αυτού του Τόπου για τον οποίο όλοι οι γηγενείς πασχίζουμε κατά τη δύναμη και την αντίληψή μας.