Το 1993, μετά τη συντριπτική ήττα στις εκλογές από το «φάντασμα» του Ανδρέα Παπανδρέου, η Νέα Δημοκρατία με συνοπτικές διαδικασίες προχώρησε σε αλλαγή ηγεσίας με τον Μιλτιάδη Εβερτ να εκλέγεται με θριαμβευτικά ποσοστά αδιαμφισβήτητος αρχηγός. Δεν προηγήθηκε -ούτε και ακολούθησε όμως- καμία συζήτηση για τα αίτια της ήττας και της απώλειας της εξουσίας. Η Νέα Δημοκρατία παρέμεινε για 11 χρόνια στην αντιπολίτευση.
Το 2004, το ΠΑΣΟΚ προχώρησε σε αλλαγή ηγεσίας κληρονομικώ δικαίω. Ο Κώστας Σημίτης, βέβαιος για την επερχόμενη εκλογική ήττα, αποχώρησε και έχρισε διάδοχό του τον Γιώργο Παπανδρέου. Χωρίς να προηγηθεί και πάλι κανένας διάλογος, προβληματισμός ή συζήτηση για τους λόγους που οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στην απώλεια της εξουσίας και τις πολιτικές κατευθύνσεις που έπρεπε να ακολουθήσει το ΠΑΣΟΚ. Το οποίο έχει παραμείνει ήδη τρία χρόνια εκτός κυβέρνησης και ποιος ξέρει πόσα ακόμη.
Το 2007, το ΠΑΣΟΚ αντιμετωπίζει τη σοβαρότερη ίσως κρίση ηγεσίας, αλλά το μάθημα δεν φαίνεται να γίνεται πάθημα. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης αναζητεί νέο ηγέτη με μεσσιανικό τρόπο. Οπως, πριν από τριάμισι χρόνια θεωρούσε ότι ο Γιώργος Παπανδρέου θα μπορούσε μόνο με το «βαρύ» όνομά του να αποτρέψει την εκλογική ήττα ή τουλάχιστον να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του σεναρίου «δεξιά παρένθεση», έτσι και τώρα αναζητεί σωσίβιο στην πληθωρικότητα του Ευάγγελου Βενιζέλου – πάντα δε με την υπόγεια, και απροκάλυπτη πολλές φορές, υπαγόρευση επιλογών από εξωθεσμικά κέντρα.
Ο κ. Παπανδρέου, από το γεγονός και μόνο ότι ήταν αρχηγός, φέρει την κύρια ευθύνη για τη νέα ήττα του ΠΑΣΟΚ. Ισως καλύτερη λύση τόσο για τον ίδιο όσο και για το κόμμα του είναι να εγκαταλείψει την ηγεσία του. Ωστόσο, η οδυνηρή κρίση που περνάει δεν πρόκειται να ξεπεραστεί, αν πριν από την εκλογή νέας ηγεσίας δεν αποσαφηνιστεί ποια είναι σήμερα η ταυτότητα του κόμματος, η κοινωνική του εκπροσώπηση και η ιδεολογία του. Τις τελευταίες ημέρες, αντί για μία, έστω στοιχειώδη, συζήτηση για τα αίτια της ήττας, αυτό που γίνεται είναι ένας ανταγωνισμός δημοσκοπήσεων, στις οποίες ο κ. Παπανδρέου θα υπολειπόταν ακόμη και αν είχε αντίπαλο τον… περιπτερά της γειτονιάς του.
Προφανώς, κανέναν από τους πολλούς αξιωματούχους του ΠΑΣΟΚ δεν απασχολεί αν η ήττα οφείλεται και στο ότι: ο κ. Παπανδρέου αντί να «τα αλλάξει όλα», όπως επαγγέλθηκε, εγκατέλειψε κάθε νεωτερική ιδέα, συμβιβάστηκε και ταυτίστηκε με ό,τι πιο «παλαιό» έχει το ΠΑΣΟΚ· αντί να αντιπαρατίθεται στην κυβέρνηση με ουσιαστικά και πειστικά επιχειρήματα, αναλώθηκε στην οξύτητα και τον αρνητισμό· αντί να προχωρήσει σε συγκεκριμένη και στοχευμένη ανανέωση, στηρίχθηκε σε φθαρμένα πρόσωπα, που εξακολουθούν να ερεθίζουν την κοινή γνώμη.
Η κρίση που αντιμετωπίζει το ΠΑΣΟΚ είναι οριακή. Γιατί αν αποδείξει ότι δεν είναι παρά ένας στρατός αξιωματούχων και μηχανισμών, που ενδιαφέρονται μόνο για την εξουσία, κινδυνεύει να υπονομεύσει το ίδιο του το μέλλον.