Η Lehman Brothers εκτιμά ότι η σημερινή οικονομική κρίση είναι η μεγαλύτερη που βιώνουμε μετά την κρίση του 1998, που είχε σημαδευτεί από την κατάρρευση ενός μεγάλου fund, του LTCM. Η αλήθεια είναι ότι η τρέχουσα κρίση είναι ασύγκριτα σημαντικότερη και βαθύτερη από εκείνην του 1998. Τότε, η κρίση είχε ξεσπάσει εν μέσω θετικής συγκυρίας στην οικονομία των ΗΠΑ (ανοδική φάση του οικονομικού κύκλου, εκτόξευση των εταιρειών του Internet, μεγάλη άνοδος παραγωγικότητας…), όλα πήγαιναν καλά, όταν ένα fund, το LTCM, ανοίχτηκε υπερβολικά σε μια επικίνδυνη περιφερειακή αγορά, στη Ρωσία, οδηγήθηκε σε κατάρρευση, που προκάλεσε πανικό και αυτός επέφερε στενότητα ρευστότητας.
Τώρα, η κρίση, πρώτον, δεν μεταφέρεται από κάποια περιφερειακή αγορά, ξέσπασε στην καρδιά των αγορών, στις ΗΠΑ. Δεύτερον, δεν είναι εκ των προτέρων γνωστό ούτε ποιοι έχουν υποστεί τις ζημιές, ούτε πόσες είναι. Αντιθέτως, ουδείς είναι «υπεράνω» (γι’ αυτό καθεμιά διεθνής τράπεζα αντιμετωπίζει όλες τις άλλες ως ύποπτες για αφερεγγυότητα και η Citigroup, η Barcleys κ.ά. δυσκολεύονται να βρουν δάνεια…) και ουδείς γνωρίζει το μέγεθος των ζημιών που θα εμφανιστούν (πολλοί μιλούν για άμεσες απώλειες 400 δισ. δολ. και έμμεσες άλλα 1,6 τρισ. δολάρια). Λοιπόν, δεν υπάρχει απλώς πρόβλημα ρευστότητας, υπάρχει (κι αυτό είναι το εντελώς ιδιαίτερο…) μείζον πρόβλημα αξιοπιστίας, φερεγγυότητας.
Δεν έχω δει κρίση που να μπορεί να συγκριθεί με τη σημερινή σε ένταση και σε βάθος – λέει ο Γ. Ακερμαν, της Deutsche Βank.
Τρία χαρακτηριστικά αυτής της κρίσης αναδεικνύονται από τη σχετική διεθνή συζήτηση:
Πρώτον, η ανεπάρκεια της νομοθεσίας. Οπως οι πρακτικές του ντόπινγκ βρίσκονται συστηματικά μπροστά από τις αρμόδιες για το αντι-ντόπινγκ αθλητικές αρχές, έτσι και οι επικίνδυνες πρακτικές επιδίωξης του μεγαλύτερου κέρδους βρίσκονται συστηματικά μπροστά από την ικανότητα των κεντρικών τραπεζών να προλάβουν τους κινδύνους.
Δεύτερον, η αποτυχία των διεθνών οργανισμών αξιολόγησης, των Moody’s, Standard & Poor’s, Fitch. Αυτές οι εταιρείες απολαμβάνουν το προνόμιο της ειδικής ενημέρωσης, ώστε να βαθμολογούν τα διάφορα επενδυτικά προϊόντα και να μας ενημερώνουν για την ασφάλειά τους. Αποδεικνύεται ότι δεν το έπρατταν. Ισως, επειδή τις εκτιμήσεις τους πληρώνουν οι παραγωγοί των επικίνδυνων (όπως τα subprimes…) προϊόντων, όχι οι αγοραστές τους.
Τρίτον, η αδιαφάνεια των χρηματοπιστωτικών δομών. «Δημιουργήσαμε ένα τέρας αδιαφάνειας» – λένε ανοικτά οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το «τέρας» αναπτύσσεται γύρω από μία κεντρική ιδέα: Παλιότερα, οι τράπεζες κέρδιζαν επειδή, παρέχοντας δάνεια, αναλάμβαναν το ρίσκο της μη αποπληρωμής τους. Τώρα, η μόδα έχει αλλάξει: Κερδίζουν όσοι, όταν/επειδή μετατρέπουν αυτές τις υποχρεώσεις σε χαρτιά, σε τίτλους (τις τιτλοποιούν…) και τους πωλούν (τους φορτώνουν…) σε τρίτους, στους «επενδυτές».
Το υπόδειγμα των σύγχρονων αγορών διδάσκει ότι κερδίζει όποιος προλάβει να ξεφορτώσει τη δική του ευθύνη στους επόμενους. Το δίδαγμα από το υπόδειγμα της σύγχρονης πολιτικής ζωή μας, είναι ελαφρώς διαφορετικό: Κερδίζει όποιος καταφέρει να φορτώσει τη δική του ευθύνη στους προηγούμενους. Ακόμα κι αν (όπως σάρκαζε ο Αντόνιο Γκράμσι…) οι «προηγούμενοι» έκτισαν μια πολυώροφη πολυκατοικία, ενώ οι «επόμενοι» δεν έχουν κτίσει ούτε καν το πλυσταριό της…