Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο Ανδρέας Παπανδρέου υπολόγιζε τη φοροδιαφυγή («τέρας» την ονόμαζε) στα 100 δισ. δραχμές. Πολλά τα λεφτά για τότε -μη βλέπετε σήμερα με το… ευρώ και με το πέρασμα των χρόνων ένα τέτοιο επίπεδο φοροδιαφυγής θα το θεωρούσαμε… δώρο Θεού! Από τότε πάντως (αλλά και από παλαιότερα) η πάταξη αυτού του «τέρατος» είχε αναχθεί σε… εθνικό στόχο, συγκεκριμένα μέτρα και μέθοδοι ελέγχου ανακοινώνονταν κάθε τόσο, δημοσιεύονταν σχετικοί πίνακες που έδειχναν τι θα μπορούσε να γίνει στη χώρα μας «τζάμπα», από πόρους δηλαδή που θα εισέρρεαν στα κρατικά ταμεία από την αντιμετώπιση του «φαινομένου», που έχει πλέον πάρει μορφή… «εθνικού σπορ»!
Φοροφυγάδες, βεβαίως, υπάρχουν σε όλα τα μέρη του κόσμου. Ακόμη και στις χώρες εκείνες που υπάρχει αναπτυγμένη «φορολογική συνείδηση» της κοινωνίας (κάτι που εδώ σε εμάς είναι… ανύπαρκτο!), επειδή ακριβώς σε σημαντικό βαθμό γίνεται σεβαστή από το κράτος η αρχή της ανταποδοτικότητας της φορολογίας, δηλαδή πληρώνει ο κόσμος στο Δημόσιο χρήματα και έναντι αυτών απολαμβάνει «υπηρεσίες» και «ασφάλειες» σε σημαντικούς τομείς του κοινωνικού βίου. Σε εκείνα τα κράτη (με… προεξάρχον το ελληνικό!) που αυτή η αρχή της ανταποδοτικότητας δεν υφίσταται, εκεί όπου η αίσθηση του φορολογουμένου είναι πως «πληρώνει και δεν εισπράττει τίποτε» ή έστω συγκριτικά λιγότερα, αναπόφευκτο είναι η τάση προς φοροδιαφυγή όχι μόνο να είναι μεγαλύτερη, αλλά σε κάποιο βαθμό να περιβάλλεται και από κάποια «δικαίωση».
Στα δικά μας, το σημερινό «κόστος» της φοροδιαφυγής, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, είναι τεράστιο. Και σχεδόν χρόνο με τον χρόνο αυξάνει, παρά τα μέτρα που κατά καιρούς εξαγγέλλονται (άλλο πράγμα από το να… εφαρμόζονται κιόλας – με συνέπεια και συνέχεια!), τους ελέγχους που υποτίθεται ότι πληθαίνουν, τα «μπόνους» που προσφέρονται στους συνεπείς φορολογουμένους. Αν και σε αυτή την τελευταία κατηγορία υπάγονται σχεδόν μόνο (αν και όχι κατ’ ανάγκη!) μισθωτοί και συνταξιούχοι, που ο φόρος τους προκαταβάλλεται και παρακρατείται στην πηγή του εισοδήματος – όλοι οι υπόλοιποι στους οποίους «προσφέρονται» παράθυρα να φοροκλέψουν, το πράττουν με ελάχιστους δισταγμούς…
Από τα στοιχεία των αρμόδιων υπηρεσιών προκύπτει μια «παραβατικότητα» στην απόδοση της φορολογίας (ιδίως στις επιχειρήσεις) της τάξεως του 40% – στην πράξη θα πρέπει να είναι πολύ υψηλότερο το ποσοστό. Θεωρητικά με την έναρξη ισχύος και στην Ελλάδα του ΦΠΑ, πριν από πολλά χρόνια, και με την παράληλη μηχανοργάνωση των φορολογικών υπηρεσιών, η φοροδιαφυγή θα ‘πρεπε να έχει περιορισθεί σε σημαντικό βαθμό. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν στοιχειοθετείται (το αντίθετο, μάλιστα), που σε απλά ελληνικά πάει να πει πως το «δέλεαρ» για παραβατικότητα και τελικά φοροδιαφυγή, το κέρδος δηλαδή του φορολογουμένου (κατά κύριο λόγο του επιχειρηματία), είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερο από τον «κίνδυνο» να αποκαλυφθεί η φοροδιαφυγή του και το «κόστος», δηλαδή τα πρόστιμα που θα κληθεί να καταβάλει…
Υπάρχει, γενικώς, μια «ανοχή» σε ό,τι αφορά τους καθ’ οιονδήποτε τρόπο μη συνεπείς φορολογουμένους: για τους «μπατακτσήδες», αυτούς δηλαδή που δεν φοροκλέπτουν αλλά… καθυστερούν με χίλιους δυο τρόπους την καταβολή των όσων οφείλουν, υπάρχει το απαράδεκτο (και κάθε τόσο επαναλαμβανόμενο – πάντα με τη «διευκρίνιση» ότι γίνεται «για τελευταία φορά!») καθεστώς των… «ρυθμίσεων», με προκλητικά ευνοϊκούς όρους, που το μόνο «θετικό» τους αποτέλεσμα (γιατί η πείρα έχει δείξει ότι δεν λειτουργεί ως κίνητρο για την καταβολή των οφειλομένων!) είναι να δημιουργεί στους συνεπείς φορολογουμένους την αίσθηση, που μετατρέπεται σε… πεποίθηση, ότι… απλώς είναι ηλίθιοι και πιάνονται κορόιδα.
Αλλά ακόμη και στις περιπτώσεις που ο έλεγχος (δειγματοληπτικός ή από οποιαδήποτε άλλη αιτία…) των αρμόδιων αρχών, φορολογικών ή της δίωξης οικονομικού εγκλήματος, καταλήξει στη «σύλληψη» και στοιχειοθέτηση της παρανομίας, είναι κοινό μυστικό στους… ενδιαφερόμενους κύκλους, πως και πάλι υπάρχουν «παραθυράκια» – να… «διευκολύνεις» τα όργανα του ελέγχου για να σε… διευκολύνουν και αυτά «ανταποδοτικά», να προβείς σε κάποιου είδους, φανερό ή κάτω από το τραπέζι, «διακανονισμό». Εχουμε κατά καιρούς ακούσει με… στόμφο για την «αποκάλυψη εκτεταμένης φοροδιαφυγής» από μια ή περισσότερες επιχειρήσεις, έχουμε διαβάσει και ακούσει από τα δελτία ειδήσεων για «υπέρογκα, εξοντωτικά πρόστιμα», που η αποκαλυφθείσα παρανομία συνεπάγεται, αλλά… στη συνέχεια αν και πότε τα πρόστιμα καταβλήθηκαν, συνήθως δεν ακούμε το παραμικρό!
Σε άλλες χώρες (με πρώτη και καλύτερη τις ΗΠΑ) ο φορολογούμενος θεωρείται a priori έντιμος και συνεπής – αλλά έτσι και… πιαστεί να κλέβει οπώρας θα χωθεί για κάμποσα χρόνια στη φυλακή και η επιχείρησή του από τα τρομακτικά πρόστιμα θα χρεοκοπήσει στα σίγουρα! Εδώ σ’ εμάς; Ολο το «σύστημα» αντιμετωπίζει τον κάθε φορολογούμενο ως δυνάμει απατεώνα και φοροφυγάδα, αλλά… αν (λέμε «αν», μια στο τόσο…) συλληφθεί να διαπράττει την παρανομία, υπάρχουν… τρόποι, παραθυράκια, κόλπα και «βαλβίδες αποσυμπίεσης», να πέσει στα μαλακά, να γλιτώσει σχετικά φθηνά, να του… εμπεδωθεί η αίσθηση πως «τελικά έχει λίγο ρίσκο, αλλά… συμφέρει και παρασυμφέρει να «τολμάς» την απατεωνιά»!