Κάθε παράτολμη ενέργεια εκπορεύεται από μια ικανότητα υπερβολής. Από μια επιτηδειότητα νοητικής έξαψης, συναισθηματικής υπερδιέγερσης. Οποιαδήποτε πράξη «ηρωισμού» θα ήταν αξιοθρήνητη χωρίς την ορμή που διογκώνει τις πράξεις μέχρι εκρήξεως.
Ο Ιρακινός δημοσιογράφος Μουνταζέρ αλ Ζεϊντί, που πέταξε εναντίον του απερχόμενου Αμερικανού προέδρου Τζορτζ Μπους τα παπούτσια του κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στη Βαγδάτη, δεν στερούνταν ορμής, θυμού. Ούτε της γνώσης των οδυνηρών παρελκόμενων. Του ξύλου, πιθανώς των βασανιστηρίων, της εκβιασμένης συγγνώμης, της βαρύτατης ποινής. Οπως κι ότι θα αποκόμιζε άμεσα, αλλά και μελλοντικά, ίσως τεράστια οφέλη – τον τίτλο του μάρτυρα στον αραβικό κόσμο, τη διασημότητα. Ωστόσο, είναι απίθανο να φαντάστηκε ότι με την ενέργειά του αυτή θα βύθιζε στα πλούτη τον κατασκευαστή των παπουτσιών του. Ο Σέρναν Τουρκ, ιδιοκτήτης της βιοτεχνίας Chaussure Baydan στην Κωνσταντινούπολη, αναγκάστηκε να προσλάβει 100 επιπλέον υπαλλήλους για να αντεπεξέλθει στις 370.000 παραγγελίες που έχει δεχθεί μέχρι στιγμής για το συγκεκριμένο μοντέλο.
Είναι απίθανο να πέρασε από το μυαλό του Αλ Ζεϊντί ότι περισσότερο από τον ίδιο, σύμβολο του εμπτυσμού και εξευτελισμού του πλανητάρχη θα γίνονταν τα παπούτσια του. Οχι ο ίδιος αλλά εκείνα θα ταυτίζονταν με την άμυνα του ιρακινού λαού στην αμερικανική πολιτική και παρέμβαση, με τη ριψοκίνδυνη πράξη αντιαμερικανισμού, με τη «ζωντανή» λοιδορία και τιμωρία «του υπαίτιου των δεινών της πατρίδας του». Εκείνα, όχι ο ίδιος, έγιναν το φετίχ της αντίδρασης.
Και σε άλλες περιστάσεις έχει φανεί ότι το ενδιαφέρον, ο ενθουσιασμός, η λατρεία του κοινού για ανάλογα εγχειρήματα, ίσως για κάθε πράξη που εκπλήσσει, σοκάρει, σκανδαλίζει, είναι ειδωλολατρικού τύπου. Το γεγονός ταυτίζεται, π.χ., με τη γραφιστική αναπαράστασή του στη σελίδα της εφημερίδας ή στην τηλεοπτική οθόνη (ένα παπούτσι στο πρόσωπο του Μπους), που καθίσταται πλέον (το παπούτσι, όχι το γεγονός) φετίχ. Τι φταίει γι’ αυτή τη φετιχοποίηση του προϊόντος της ενημέρωσης; Είναι γιατί οι αξίες έχουν εκπέσει και στη θέση τους έχουν θρονιαστεί καταναλωτικά είδωλα; Γιατί το πάθος έχει συρρικνωθεί και έχει φυλακιστεί σε αντικείμενα – πρόσκαιρους υλικούς μύθους; Ομως, έτσι είναι σαν να στρέφει κανείς τα νώτα του στους ανθρώπους, και κατ’ επέκταση στον ίδιο τον εαυτό του. Αυτός που αγοράζει τα θρυλικά παπούτσια διοχετεύει όλη την προσοχή και ενέργειά του στο φετίχ, με αποτέλεσμα το πνεύμα να φτωχαίνει και να απασχολείται πλέον μόνο με τ’ αντικείμενα. Αξιοπρόσεκτα ή τιποτένια.
Οταν ένα χρησιμοποιημένο χαρτομάντιλο συναχωμένης σταρ (Σκάρλετ Γιόχανσον) πουλιέται προς 2.200 δολάρια σε δημοπρασία, ή ένα κακοψημένο τοστ με «λεκέ» που προσομοιάζει στη φιγούρα της Παναγίας αγοράζεται προς 28.000 δολάρια, τότε κάτι δεν πάει καλά με τον τρόπο που δομείται (καθοδηγείται;) η σκέψη μας.
Κρίση πολιτισμού; Είναι βέβαιο. Ευτυχώς, υπάρχει ακόμη αρκετή κοινωνική σοφία και οι ηλίθιες εκκεντρικότητες αυτοδιορθώνονται…