Με πρώτη
Ανάμεσα σε μία «ιστορία του αυτοκινήτου» (Ι. Ερενμπουργκ, 1929, μτφρ. Κ. Παπαδοπούλου – Βρέλλη, Υψιλον, 2008) και την «κοινωνική ιστορία του αυτοκινήτου» (Η. Καφάογλου, Υψιλον, 2009) μεσολαβούν αμέτρητα σχετικά βιβλία και χιλιόμετρα, από τους επαρχιακούς χωματόδρομους μέχρι τις Autobahnen, όπου ο άνθρωπος υλοποιεί, άλλοτε οραματικά και άλλοτε τραγικά, την ανάγκη της μηχανοκίνητης επιτάχυνσης, σε αντικατάσταση των έφιππων επελάσεων, του ποδηλάτου ή, ακόμα, και των πατινιών. Η ιστορία της αυτοκίνησης είναι κατ’ ουσίαν οι βιογραφίες των μεγάλων κατασκευαστών, από τον Φερδινάνδο Πόρσε μέχρι τον Τσαρλς Λούις Ρόλλς, κι από τον Χένρι Φορντ και τον Monsieur Citron μέχρι τον Enzo Ferrari, αλλά και τον Carl F. W. Βorgward.
Με δευτέρα
«Ο μεσιέ Σιτροέν ήταν ένας ζωντανός άνθρωπος. Είχε μουστάκι και πάθη», γράφει ο Ιλια Γκριγκόργιεβιτς Ερενμπουργκ και μάς δίνει ήδη την πρώτη εμβληματική εικόνα ενός κατασκευαστή, που εντάσσεται στη «γαλλική σχολή» των crateurs d’ automobiles, μαζί με τη Ρενώ και την Πεζώ. Η βιογραφία του, γραμμένη από τον κοσμοπολίτη Ρώσο («Ανθρωποι, Χρόνια, Ζωή»), το πρώτον στη γλώσσα του Πούσκιν και του Γεσένιν, θα τυπωθεί στο Βερολίνο το 1928, όπου και θα μεταφραστεί στα γερμανικά την ίδια χρονιά με τον τίτλο «Η ζωή των αυτοκινήτων», από τον Χανς Ρούοφ. Ο τίτλος γεφυρώνει, δημιουργικά και διαλεκτικά, μέχρι ταύτισης, τη ζωή του κατασκευαστή με τη βιογραφία του δημιουργήματός του: το υποκείμενο ως ιστορικός καταλύτης, το εργοστάσιο, οι εμπνεύσεις στον σχεδιασμό και οι καινοτομίες στις εφαρμογές, το επιχειρηματικό πνεύμα, ένα τετράτροχο με esprit. Το όνειρο της επίγειας επιτάχυνσης: «Το τραίνο είναι πιο γρήγορο από τον αετό. Αλλά μια μύγα, μια τόση δα μυγούλα, μπορεί να προσπεράσει μιαν αμαξοστοιχία εξπρές» (σ. 17).
Με τρίτη
Στο Πάνθεον της αυτοκίνησης, η Σιτροέν κατέχει περίοπτη θέση, πρωτίστως με δύο μοντέλα: το 2CV, τη γνωστή «πάπια», την απάντηση, τρόπον τινά, στη γερμανική «δύναμη και χαρά» (KdF) και το «λαϊκό αυτοκίνητο» Volkswagen («σκαθάρι»), και τη DS, όπως αποθεώθηκε με την ηχητική απόδοση των αρχικών που παραπέμπουν στη «Θεά» (Desse), και δεν άφησε αδιάφορο τον μετρ Μπαρτ («η ακριβής αντιστοιχία στους μεγάλους γοτθικούς καθεδρικούς ναούς… ένας καινούργιος ”Ναυτίλος”… μία τομή στη μυθολογία του αυτοκινήτου»), καθώς δραπέτευε ιπτάμενο πάνω από τις στέγες του Παρισιού, στα χέρια του Φαντομά.
Οπισθεν
Κάθε ανάγνωση ενός βιβλίου για την ιστορία (και τη ζωή) του αυτοκινήτου προκαλεί «την σήμερον ημέρα» σκεπτικισμό, αλλά και μελαγχολία. Σκεπτικισμό, ως προς το μέλλον του πλανήτη, τον Μολώχ των δρόμων, τα ενεργοβόρα καύσιμα, αλλά και τον παραμερισμό του πεζού, παράμετροι, που επί δύο περίπου αιώνες η αυτοκινητοβιομηχανία περιφρόνησε επιδεικτικά. Μελαγχολία, γιατί επί δεκαετίες οι τεχνολογικές καινοτομίες, ο άκρατος λειτουργισμός και το κυνήγι των επιδόσεων, εξάλειψε τις καμπύλες, τις γραμμές και τις χάρες των παλιών μοντέλων, απογυμνώνοντάς τα από πρωτοπόρες αισθητικές προτάσεις του βιομηχανικού ντιζάιν.
Ομως, ο αναγνώστης της «Ιστορίας του αυτοκινήτου» ξεχνά πρόσκαιρα τα βάσανα του πλανήτη, καθώς μπαινοβγαίνει στις παλιές Σιτροέν (κάποιες από αυτές μετέφεραν και τον επιθεωρητή Μαιγκρέ) και έχει την αίσθηση πως είναι ένας επιβάτης στο πίσω κάθισμα, με τον Ερενμπουργκ στο τιμόνι και τον μεσιέ Σιτροέν στη θέση του συνοδηγού. Bon voyage!