Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, ο Θεός και ο Τόνι Μπλερ απολάμβαναν σχεδόν του ίδιου κύρους στη Βρετανία. Σήμερα όμως, ο Υψιστος φαίνεται να έχει στρέψει την οργή του στον διάδοχο του Μπλερ, Γκόρντον Μπράουν, αφού κανένας πολιτικός ηγέτης από την εποχή των 10 πληγών των Φαραώ δεν ήλθε αντιμέτωπος με τόσο πολλά και δυσεπίλυτα προβλήματα, σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Εν ολίγοις, παρά τις κοινωνικές αναφορές της Επί του Ορους Ομιλίας, ο Θεός άλλαξε μάλλον κόμμα και ψηφίζει Τόρηδες.
Αρχικά, το παλιρροϊκό κύμα της τραπεζικής κρίσης διέσχισε τον Ατλαντικό και παρέσυρε το Σίτι του Λονδίνου. Ο Γκόρντον πολέμησε γενναία διασώζοντας τις τράπεζες και μαζί τους το καπιταλιστικό σύστημα. Ακολούθησε η οικονομική ύφεση. Και πάλι, ο Γκόρντον αντέδρασε. Οταν εκείνος μιλούσε, ο υπόλοιπος κόσμος άκουγε. Κατά γενική ομολογία μάλιστα, η Σύνοδος των 20 στο Λονδίνο ήταν επιτυχημένη.
Πάνω που φαινόταν όμως ότι ο Γκόρντον είναι ο σοβαρός ηγέτης που χρειάζεται η χώρα σε μια κρίσιμη συγκυρία, ήλθαν τα σκάνδαλα να υπονομεύσουν την εικόνα του. Αποκαλύφθηκε ότι συνεργάτες του είχαν στα σκαριά εκστρατεία λασπολογίας εναντίον των αντιπάλων του. Οι τακτικές που προτείνονταν να υιοθετηθούν καταδεικνύουν ότι ο Γκόρντον δεν είναι τόσο καλός όσο φαίνεται από το χαμόγελό του (αν και αυτό δεν λέει πολλά από μόνο του). Το κόμμα του αναπολεί τις παλιές καλές ημέρες του Μπλερ, με το λαμπερό χαμόγελο, το άγγιγμα της Μέδουσας και το επικοινωνιακό ταλέντο.
Το πιο πρόσφατο πλήγμα στον Γκόρντον ήταν η αποκάλυψη των εφημερίδων ότι οι βουλευτές καταχράστηκαν το σύστημα των αποζημιώσεων που τους παρέχει το κράτος για τα επαγγελματικά τους έξοδα. Η κοινή γνώμη έχει εξοργιστεί. Μια κοινωνία που χλεύασε τις παραδοσιακές αξίες της προσφοράς στα κοινά και υιοθέτησε τη θατσερική αντίληψη τού «ο καθένας για την πάρτη του», τώρα σοκάρεται αντιλαμβανόμενη ότι οι πολιτικοί είναι εξίσου άπληστοι με τους υπόλοιπους πολίτες. Οι αποκαλύψεις ενισχύουν τα στερεότυπα της κοινωνίας για τα κόμματα. Οι Συντηρητικοί βουλευτές χρέωσαν τους φορολογουμένους για το σανό των αλόγων τους, το καθάρισμα των βούρκων γύρω από τις επαύλεις τους, την επισκευή ενός γηπέδου τένις και τη συντήρηση ενός ελικοδρομίου. Οι Εργατικοί βουλευτές ήταν εξίσου άπληστοι, αλλά οι καταχρήσεις τους ήταν λιγότερο παρεμφατικές. Διεκδίκησαν χρήματα για δάνεια που είχαν ήδη αποπληρωθεί, για σπίτια που δεν χρησιμοποιούνταν για τα κοινοβουλευτικά τους καθήκοντα, φοροαπέφυγαν και – ω, ναι – ένας εξ αυτών άλλαξε δύο φορές το καπάκι της τουαλέτας του σε ένα χρόνο, δημοσία δαπάνη.
Ομως, παρότι η υπόθεση δεν αναφέρεται σε διεφθαρμένες κυβερνητικές πρακτικές, αλλά αφορά βουλευτές όλων των κομμάτων, ο Μπράουν επλήγη πολύ περισσότερο από την αντιπολίτευση. Ο ηγέτης των Συντηρητικών, Ντέιβιντ Κάμερον, εμφανίστηκε πιο αποφασιστικός και άμεσος στις αντιδράσεις του, πιάνοντας τον παλμό της κοινής γνώμης. Επιπλέον, η κομματική βάση των Εργατικών που αποτελείται κυρίως από πολίτες με χαμηλά εισοδήματα, έγινε έξαλλη με τους «δικούς» της αντιπροσώπους στη Βουλή και τις παράλογες δαπάνες τους. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν δραματική μείωση των ποσοστών των Εργατικών.
Ταυτόχρονα, είναι δύσκολο να προβλεφθούν οι πολιτικές συνέπειες του σκανδάλου. Κάποιοι εκτιμούν ότι η κοινή γνώμη θα ήθελε ένα γενικό ξεκαθάρισμα στα βουλευτικά έδρανα, αντίστοιχο με την επιχείρηση «καθαρά χέρια» που οδήγησε στην πτώση της χριστιανοδημοκρατικής κυβέρνησης Αντρεότι στην Ιταλία. Κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο. Ωστόσο, οι προσεχείς ευρωεκλογές αποτελούν μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για την εκδήλωση της λαϊκής δυσαρέσκειας, με την αναμενόμενη στροφή των ψηφοφόρων στα ακραία κόμματα. Ενδεχομένως να ενισχυθεί και το νεοφασιστικό Βρετανικό Εθνικό Κόμμα (BNP), αφού οι ψηφοφόροι θέλουν να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα. Πάντως, όσο ο Κάμερον βρίσκεται σε επαφή με το κοινό αίσθημα, οι πολιτικοί συσχετισμοί δύσκολα θα αλλάξουν.
Το πιο εντυπωσιακό πάντως στοιχείο των τελευταίων εβδομάδων ήταν το εύρος και το βάθος των αντιδράσεων. Παρά το γεγονός ότι τα ρεπορτάζ αφορούν ένα πολύ συγκεκριμένο ζήτημα, όπως οι βουλευτικές αποζημιώσεις, ο δημόσιος διάλογος πλέον περιλαμβάνει και συζητήσεις για ριζικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα, τον εκλογικό νόμο, τον τρόπο ανάδειξης της Βουλής των Λόρδων, την ανεξαρτησία των κοινοβουλευτικών επιτροπών, κλπ. Κάποιοι θεωρούν το σκάνδαλο με τα έξοδα παραστάσεως ως σημείο καμπής, ανάλογης με εκείνη που οδήγησε στη διεύρυνση του δικαιώματος του εκλέγειν στη Βρετανία το 1832. Κάθε ένα από τα μέτρα που προτείνονται χρήζει ενδελεχούς εξέτασης. Οι βασικές ιδέες πίσω από αυτά πάντως, συζητούνται εδώ και χρόνια.
Τα ζητήματα που τίθενται προς συζήτηση δεν έχουν τελειωμό. Τίποτε, απ’ ό, τι φαίνεται δεν είναι τόσο αποτελεσματικό στο να εξάψει το επαναστατικό πνεύμα στη Βρετανία, όσο η κατάχρηση δημοσίου χρήματος για την προμήθεια σανού για άλογα και καπάκια τουαλέτας.
Αν ο Καραμανλής ξυπνήσει κάποια μέρα και νιώσει στενοχωρημένος με όσα του συμβαίνουν, δεν έχει παρά να δει τι έπαθε ο Γκόρντον. Χωρίς Βατοπέδι και χωρίς να υπονοεί κανείς ότι η διαφθορά επηρέασε κυβερνητικές αποφάσεις, το βρετανικό σύστημα σείεται συθέμελα. Οι ατασθαλίες των βουλευτών ενδεχομένως μάλιστα να οδηγήσουν σε συνεννόηση όλων των κομμάτων για την τροποποίηση του Συντάγματος. Αυτό κι αν είναι αντίδραση, ειδικά αν τη συγκρίνει κανείς με τα όσα συνέβησαν στην Ελλάδα…
* Ο κ. Kevin Featherstone είναι καθηγητής στο London School of Economics, όπου διευθύνει το Ελληνικό Παρατηρητήριο.