Οι θαυμαστές της Τζέιν Οστεν (1775 -1817) ποτέ δεν κουραζόμαστε να διαβάζουμε τα βιβλία της. Οπως και στον Λόρδο Iddesleigh των αρχών του 20ού αιώνα, πολύ θα μας άρεσε να βλέπαμε «ένα περιοδικό ολοκληρωτικά αφιερωμένο στην Τζέιν Οστεν. Διότι όπως δεν κουραζόμαστε ποτέ να μιλάμε γι’ αυτήν, θα κουραστούμε να διαβάζουμε ή να γράφουμε για τη ζωή και τους ήρωές της;» Την ίδια εποχή βέβαια ο Χένρι Τζέιμς θεωρούσε, σύμφωνα με την κριτικογράφο του ΤLS Claudia L. Johnson, ότι το πανίσχυρο ρεύμα αποθέωσης της Τζέιν Οστεν υπήρξε προϊόν εμπορικών χειρισμών, με αποτέλεσμα να έχουν οδηγηθεί οι μετοχές της Αγγλίδας πεζογράφου πάνω από την πραγματική τους αξία. Εν μέρει φιλολογική βιογραφία, και εν μέρει σύνοψη της ιστορίας πρόσληψης του έργου της, το βιβλίο της Claire Harman «Jane’s Fame. How Jane Austen conquered the world» (Canongate, σελ. 342) δείχνει πώς γεννήθηκε και κρατήθηκε ζωντανή η άσβεστη δίψα μας για τα μυθιστορήματα και τη βιογραφία της κλασικής Αγγλίδας μυθιστοριογράφου.
Στα «Απομνημονεύματά» του, ο ανιψιός της James Edward Austen-Leigh την παρουσιάζει σαν μια καλή θεια που έβρισκε τ’ ανίψια της πιο ενδιαφέροντα από τα μυθιστορήματά της, που έγραφε με σκοπό να διασκεδάσει το στενό οικογενειακό της περιβάλλον, που δημοσίευε συμπτωματικά και πάντως όχι για να προσπορίσει κέρδη. Η Τζέιν Οστεν της Claire Harman απολαμβάνει αντιθέτως και τη δόξα και το χρήμα. «Μ’ αρέσουν οι έπαινοι όπως στον καθένα», έγραφε στα 1814. Ενοχλήθηκε που ο εκδότης της αγόρασε το 1803 το Νοrthanger Abbey, το διαφήμισε αλλά δεν το έκρινε άξιο έκδοσης. Και στεναχωρέθηκε που το 1816 ο Ουόλτερ Σκοτ έγραψε μιαν ανυπόγραφη κριτική για την «Εμμα» χωρίς να αναφέρει παράλληλα και το «Mansfield Park». Η Οστεν της Claire Harman έχει με άλλα λόγια πλήρη συνείδηση της φήμης της και των προβλημάτων που την συνοδεύουν.
Το πιο συναρπαστικό κεφάλαιο του βιβλίου είναι, κατά την Claudia L. Johnson, η εικόνα που καλλιέργησαν οι συγγενείς της Οστεν για τη διάσημη θεια τους πολύ αργότερα μέσα στον 19ο αιώνα. Οπως δείχνουν οι περισσότεροι βιογράφοι της, οι διάφοροι κλάδοι της οικογένειας συναγωνίζονταν για το ποιος θα εμφανιστεί ως ο εγκυρότερος μάρτυρας και ο πλέον ακοίμητος φρουρός της κληρονομιάς της. Ετσι οι Οστεν του Χαμσάιρ ανάμεσα στους οποίους και ο ανιψιός της James Edward Austen-Leigh, την εμφάνισαν σαν μια απλή, σπιτική φιγούρα. Ο πλουσιότερος όμως κλάδος του Κεντ – και κυρίως η ανιψιά της Fanny Knight Knatchbull που ήταν η αγαπημένη της όπως κι ο μικρανεψιός της Λόρδος Brabourne που δημοσίευσε την αλληλογραφία της – εντελώς αγενώς περιέγραψαν τη θεία Τζέιν ως μια όχι και τόσο εκλεπτυσμένη γυναίκα, και ως μια κοινωνικώς κατώτερη μορφή που είχε πλήρη άγνοια του κόσμου και των τρόπων του (της μόδας κ.λπ.) Για τη Fanny Knight Knatchbull, η Τζέιν Οστεν θα παρέμενε έτσι «άνθρωπος κοινός» αν δεν σχετιζόταν με τους πλούσιους και εξευγενισμένους συγγενείς της. Τη θέση αυτή οι βιογράφοι δεν την αγνοούν και από καιρού εις καιρόν την επαναλαμβάνουν. Θεωρούν όμως τη συγκεκριμένη μαρτυρία είτε αποτέλεσμα γεροντικής παραξενιάς είτε μια εντελώς κακόγουστη αποστασία που δεν αλλάζει την εικόνα μας για τα αισθήματα και την αλληλεγγύη της οικογένειας Οστεν.
Ετσι ή αλλιώς, ακόμα και ο μεγάλος θαυμαστής της James Edward παρουσιάζει τη θεία του και την οικογένειά της ως ανθρώπους μιας παλαιότερης ιστορικής εποχής, πιο απλής και λιτοδίαιτης – οι Οστεν παραδείγματος χάριν καλλιεργούσαν μόνοι τους τις πατάτες που κατανάλωναν. Απαλλάσσεται έτσι η οικογένεια από το «στίγμα» της κατώτερης κοινωνικής θέσης και της φτώχειας. Η Harman επαναφέρει ωστόσο το ζήτημα του κατά πόσον οι Οστεν ήταν και παρέμειναν άνθρωποι αγροτικοί. Και αναρωτιέται κατά πόσον ο πλουσιότερος αδελφός της αντιμετώπιζε την Τζέιν και την αδελφή τους Κασσάνδρα με τον ίδιο υπεροπτικό τρόπο που ο αργυρώνητος John Dashwood του μυθιστορήματος «Λογική κι ευαισθησία» έβλεπε τις αδελφές του Ελινορ και Μαριάννα. Το βέβαιο ωστόσο είναι, τονίζει, πως δεν εκτιμούσαν όλοι στην οικογένεια Οστεν το ταλέντο και τη φήμη της, και πως η συγγραφική ιδιότητα δεν προσκόμιζε στον καλλιτέχνη αναγκαστικά υψηλότερη κοινωνική αξία. Εκείνο που επίσης προκύπτει περίτρανα, καταλήγει η κριτικογράφος, είναι η αθανασία της Οστεν. Το αποδεικνύουν οι αναρίθμητες μυθιστορηματικές, κινηματογραφικές και τηλεοπτικές δραματοποιήσεις της ζωής και των έργων της – όπως και το γεγονός ότι στο Κέντρο Τζέιν Οστεν του παραθαλάσσιου αγγλικού Μπαθ, οι φωτογραφίες των ηθοποιών που αναπαριστούν τη συγγραφέα και ορισμένους ήρωες, ανάμεσα στους οποίους και τον περίφημο Ντάρσι, πωλούνται ωσάν να εξεικόνιζαν την πραγματική Τζέιν και τον πραγματικό Ντάρσι.
