Την εβδομάδα που πέρασε, πολλά δρομολόγια των τρένων ακυρώθηκαν λόγω των πυκνών τρίωρων στάσεων εργασίας των σιδηροδρομικών. Το γεγονός αυτό θα ήταν μια ευκαιρία να διεξαχθεί ένας διάλογος για το τι τρένα έχουμε και τι τρένα θέλουμε. Μόνο όταν γίνει κάποιο θανατηφόρο ατύχημα, εμφανίζονται στην τηλεόραση εκπρόσωποι της διοίκησης ή των εργαζομένων, όμως μάταια προσπαθώ να θυμηθώ ένα ρεπορτάζ για τα τρένα από τη σκοπιά των επιβατών ή των λαϊκών αναγκών, αν υποθέσουμε ότι υπάρχει και αυτή η διάσταση.
Ταξιδεύω συχνά με τρένο, στην Πελοπόννησο. Ναι, κάποιες βελτιώσεις έχουν σημειωθεί. Λιγότερα αλλά χωρίς πολλές καθυστερήσεις τα δρομολόγια, καθαρές οι τουαλέτες ενώ στους νιπτήρες υπάρχει σαπούνι, αλλά σπάνια υπάρχει νερό. Μια ειρωνική αντίστιξη, καθώς σε μερικούς σταθμούς έχουν θυροκολληθεί οι οδηγίες του υπουργείου Υγείας για τη νέα γρίπη και η πρώτη από αυτές αφορά το τακτικό πλύσιμο των χεριών.
Το κυλικείο έχει καταργηθεί και ο χώρος έχει γίνει υπνωτήριο κατάκοπων τουριστών. Την περασμένη Κυριακή διαπίστωσα ότι δύο πόρτες έχει η ζωή, δύο και τα τρένα: μια εξωτερική πόρτα είχε σφηνώσει και σε κάθε σταθμό άκουγε κανείς τις κραυγές των προσωρινά εγκλωβισμένων επιβατών («Πόρτα, πόρτα!») που φοβούνταν ότι δεν θα κατέβαιναν ποτέ. Αντίθετα, η πόρτα της τουαλέτας δεν έκλεινε ποτέ γιατί έλειπε όλο το χερούλι. Επιπλέον, το πλάτος των σκαλοπατιών στον «νέο» υπερυψωμένο σταθμό στο Κιάτο είναι μόνο 1,20 μ. (από την άλλη πλευρά είναι διπλάσιο). Καθώς η σκάλα αυτή προορίζεται και για την άνοδο και για την κάθοδο, που συχνά συντελούνται ταυτόχρονα, κατανοεί κανείς την ταλαιπωρία του βαρυφορτωμένου επιβάτη. Ασανσέρ υπάρχει, αλλά λίγοι το χρησιμοποιούν.
Τα βαγόνια έχουν κλιματισμό, οι θέσεις είναι ευρύχωρες, οι υπάλληλοι ευγενικοί, το τοπίο μαγευτικό. Οι λόγοι για να ταξιδέψει κανείς με τρένο είναι πολλοί, όμως πολλοί είναι και οι λόγοι να μην ταξιδέψει. Π.χ., φέτος τον χειμώνα, σε μια ξαφνική νεροποντή, το μισό βαγόνι θύμιζε την παράγκα του Καραγκιόζη, καθώς το νερό που έμπαινε από την οροφή δημιούργησε μια μικρή λίμνη στο δάπεδο. Μεμονωμένο το περιστατικό, όμως οι πολλές μεμονωμένες τριτοκοσμικές πινελιές γεννούν μιαν αίσθηση εγκατάλειψης.
Μνημείο του «θα» και της αυτοκολακείας είναι τα ενημερωτικά φυλλάδια του ΟΣΕ. «Προχωρήσαμε σε συνεργασία με τη Διεθνή Διαφάνεια για να μας συμβουλεύσουν πώς να λειτουργούμε επιχειρηματικά με ήθος και διαφάνεια» ή «Κάθε μέρα που περνάει προσπαθούμε να αλλάξουμε και κάτι προς το καλύτερο».
Το τρένο θα μπορούσε να ήταν το πιο οικολογικά ορθό, το πιο τεχνολογικά προηγμένο, το πιο αξιόπιστο και ασφαλές μέσο μαζικής μετακίνησης. Ωστόσο, και μόνο το γεγονός ότι η θαυμαστή γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου σχεδιάστηκε χωρίς πρόβλεψη για ράγες φανερώνει την προκλητική πριμοδότηση του Ι.Χ. αυτοκινήτου. Το τρένο είναι ένα δημόσιο αγαθό και όχι απλώς ένα οικονομικό μέγεθος και η ανάπτυξή του θα έπρεπε να υπαγορεύεται κυρίως από κοινωνικά κριτήρια. Υπαρκτό το έλλειμμα του ΟΣΕ, υπαρκτές οι θετικές εξαιρέσεις (π.χ., ο προαστιακός), όμως υπαρκτό και το έλλειμμα ευαισθησίας απέναντι στις ανάγκες των πιο ευάλωτων, των νέων, των φοιτητών, των στρατιωτών, των ηλικιωμένων, των μεταναστών, εκείνων που δεν έχουν αυτοκίνητο ή δεν θέλουν να ταξιδεύουν σε δρόμους-καρμανιόλες ή απλώς αγαπούν το τρένο και νοσταλγούν το μέλλον του.
Αν μαραζώσουν και σβήσουν τα τρένα, μαζί τους θα χαθούν και αναρίθμητες ιστορίες, όχι μόνο του χθες, αλλά κυρίως αυτές που θα μπορούσαν να ειπωθούν στο μέλλον αφού το τρένο είναι ένα από τα τελευταία οχυρά της προφορικής αφήγησης.
