Πώς αλλάζει το σαβουάρ βιβρ! Κάποτε όλα τα σπίτια είχαν τασάκια στο σαλόνι, ακόμα και αν κανένα μέλος της οικογένειας δεν κάπνιζε. Τασάκια γυάλινα, κρυστάλλινα, τασάκια από μπομπονιέρες, τασάκια σουβενίρ και μπιμπελό, τασάκια γόνδολες της Βενετίας, αλλά και επιτραπέζιοι αναπτήρες από μπρούντζο ή όνυχα, πύργοι του Αϊφελ ή αιγυπτιακές πυραμίδες σε μικρογραφία, ενώ αν ο «ξένος» ήθελε να καπνίσει, αυτόματα του έδιναν το «καλό» τασάκι. Αν όμως σήμερα κάποιος επισκέπτης σε οικία μη καπνιζόντων βγάλει πακέτο με τσιγάρα, αυτόματα το δάχτυλο θα τεντωθεί προς το μέρος του. «Οξω!» Εξω στο μπαλκόνι ή, ακόμα καλύτερα, έξω από το σπίτι μας, έξω από τη ζωή μας.
Οι παλιές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς ή κεντρώους, δεξιούς, αριστερούς έχουν ξεθυμάνει. Δεν υπάρχουν πια πράσινα και μπλε καφενεία, αλλά καφενεία της ομίχλης του καπνού και «Καφέ της Χαράς», της ξαστεριάς και της υγείας. Οι καπνιστές και οι μη καπνίζοντες είναι τα ερίφια και τα πρόβατα της νέας εποχής, ενώ οι πρώην καπνιστές που ανένηψαν συχνά γίνονται οι πιο φανατικοί διώκτες του τσιγάρου.
Ασφαλώς δεν καπνίζουμε μπροστά σε άτομα ευάλωτα και ευπαθή ή σε κλειστούς χώρους όπου ζουν και εργάζονται μη καπνιστές. Αλλο όμως το να μην καπνίζουμε από σεβασμό για τους άλλους και άλλο επειδή μας το απαγορεύουν ή επειδή κάποιος μπορεί να μας καταδώσει τηλεφωνικά σε κάποια υπηρεσία που φαίνεται να έχει προκύψει από τη συγχώνευση των υπουργείων Υγείας και Δημόσιας Τάξης. Αλλο το να κόβουμε το τσιγάρο για το καλό το δικό μας και των πλησίον μας και άλλο να μας το κόβουν.
Λένε ότι η καπνοαπαγόρευση παραπέμπει άμεσα στο κράτος γκουβερνάντα. Ισως είναι πιο εύκολο το να κάνει κανείς πολιτική με απαγορεύσεις παρά με δαπανηρές υποδομές, παρά με την παιδεία, την καλλιέργεια των πολιτών. Πιο εύκολο το να κόβονται κλήσεις για τους οδηγούς που δεν φορούν ζώνη ή κράνος παρά να φτιάχνονται δρόμοι και σύγχρονες δημόσιες συγκοινωνίες.
Είναι εντυπωσιακός ο όγκος της πρόσφατης βιβλιογραφίας για το κράτος γκουβερνάντα (nanny state), που αντιμετωπίζει τους πολίτες σαν άμυαλα νήπια – ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι κατά πολιτείες απαγορεύσεις (π.χ., ναι στην οπλοκατοχή ή τη μαριχουάνα, όχι στο τσιγάρο ακόμα και σε δημόσια πάρκα) συχνά φτάνουν στα όρια της υστερίας και του γελοίου. Σε μια εποχή που χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη δουλειά ή και το σπίτι τους, οι τοπικές αρχές αστυνομεύουν τις διαστάσεις του σπιτιού του σκύλου ή υποχρεώνουν τα εστιατόρια να αναγράφουν στους καταλόγους τους τις θερμίδες και την περιεκτικότητα κάθε πιάτου σε λιπαρά.
Συνήθως η κριτική για το «nanny station» εντάσσεται στο ευρύτερο νεοφιλελεύθερο όραμα για «λιγότερο» κράτος, ωστόσο είναι αυτονόητο ότι χρειάζονται κρατικές δομές προστασίας για τους πιο αδύναμους – τους γέροντες, τους ανέργους, τα παιδιά, τις ανύπαντρες μητέρες, τους αστέγους, τους πρόσφυγες. Εδώ -και όχι στο ρόλο του παιδονόμου- θα έπρεπε το κράτος να δείχνει το κοινωνικό, το ανθρώπινο πρόσωπό του.
Οταν οι ατμοσφαιρικοί ρύποι στην Αθήνα ξεπερνούν το όριο συναγερμού, η κυβέρνηση μάς ενθαρρύνει να αγοράζουμε ακόμα περισσότερα αυτοκίνητα και, ταυτόχρονα, να βλέπουμε σαν δημόσιο κίνδυνο τον καπνιστή στο διπλανό τραπέζι της καφετέριας.
Ακαπνο, λοιπόν, το φετινό καλοκαίρι. Το «ένα τσιγάρο δρόμος» γίνεται ένα τσιγάρο έξω, «στο» δρόμο. Ας ελπίσουμε ότι οι καπνοί από τα πυρπολημένα δάση δεν θα μας απασχολήσουν περισσότερο από τα δαχτυλίδια του καπνού, ας ελπίσουμε ότι την υποχρεωτική υγιή διαβίωση δεν θα τη διαδεχθεί η υποχρεωτική υγιής σκέψη.
