Μετά τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας η απάντηση για το μέλλον της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ συναντάται στην εκάστοτε «Στρατηγική Αντίληψη της Συμμαχίας» (The Alliance’s Strategic Concept) το 1991 και το 1999. Η μετέπειτα πορεία και εξέλιξη της Συμμαχίας, με 28 πλέον κράτη-μέλη (Κ-Μ) έναντι των 15 του 1991, ανέδειξε ως στρατηγικό λόγο ύπαρξής της την αντιμετώπιση των προκλήσεων ασφαλείας, τη διαχείριση κρίσεων με ή χωρίς στρατιωτικά μέσα και σε συνεργασία με τα Η.Ε και την Ε.Ε, καθώς και τη διερεύνηση συνεργασίας της και με άλλες, πλέον των νέων Κ-Μ, στρατηγικά επιλεγμένες χώρες με βάση τη γεωγραφική τους θέση, τις περιοχικές ιδιαιτερότητες και το κατά περίπτωση ενδιαφέροντος στρατηγικό τους βάρος και επιρροή.
Οι βάσεις ήδη έχουν τεθεί στις συνεργασίες διαφόρου επιπέδου με τις χώρες του Συμβουλίου Ευρωατλαντικής Συνεργασίας, Μεσογειακού Διαλόγου, Πρωτοβουλίας Συνεργασίας Κων/λεως, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Ιαπωνία, χώρες Συνεργασίας του Κόλπου κ.α. Οπωσδήποτε δεν μπορεί να παραβλεφθεί η ενδεχόμενη συνεργασία και με χώρες του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητος. Στρατηγικό ζωτικό σημείο ενδιαφέροντος αποτελεί για το ΝΑΤΟ η εμβάθυνση και διεύρυνση της συνεργασίας με την Ε.Ε. και η επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία ιδιαίτερα μετά τον παραγκωνισμό της τριγωνικής σχέσης ΗΠΑ – Πολωνίας – Τσεχίας για την περιοχική αντιβαλλιστική άμυνα (ΒΜD) και τη συμφωνία ΗΠΑ – Ρωσίας για τη μέχρι τον Δεκέμβριο 2009 τροποποίηση της Συνθήκης START Ι.
Αξίζει όμως να επισημανθεί ότι είτε στο στρατιωτικό είτε στο πολιτικό σκέλος της Συμμαχίας δεν ενισχύεται το αίσθημα εμπιστοσύνης μεταξύ των Κ-Μ και οι διάφορες εκφάνσεις αυτού του ελλείμματος κατεδείχθησαν σε ορισμένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποφάσεων του ΝΑΤΟ (Γιουγκοσλαβία, διττή στρατηγική στο Αφγανιστάν – ISAF/OEF – Ιράκ, διεργασίες μετασχηματισμού, νέες Δομές κ.α) χωρίς βέβαια να παραβλέπονται οι σημαντικοί και αιτιολογημένοι λόγοι που οδήγησαν τη Γαλλία και την Ελλάδα σε αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.
Η ραγδαία αλλαγή του γεωπολιτικού περιβάλλοντος και τα αποκλίνοντα συμφέροντα των 28 πλέον Κ-Μ διαμορφώνουν, μαζί με τις προαναφερθείσες συνεργασίες, ένα διαφορετικό στρατηγικό υπόβαθρο στη Συμμαχία απ’ ό,τι αυτό του 1999 και συνθέτουν τις βασικές παραμέτρους για τη μελλοντική μορφή του ΝΑΤΟ. Εάν ανατρέξουμε στις πέντε πιθανές μορφές όπως παρουσιάσθηκαν στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών Βαρσοβίας την 6-9-03 από το στρατηγιστή καθηγητή Dr. Hanns W. Maull θα δούμε ότι η τότε σκιαγράφησή τους εξακολουθεί να είναι επίκαιρη (NATO fading away, NATO revived, European NATO, American NATO, NATO as a battleground).
Η απαίτηση προσδιορισμού νέας «Στρατηγικής Αντίληψης της Συμμαχίας» αποτελεί κορυφαίο για το μέλλον της Συμμαχίας συμπέρασμα κατά τη Σύνοδο Κορυφής στο Στρασβούργο/Κehl (3-4 Απριλίου). Η νέα Στρατηγική Αντίληψη προβλέπεται να τεθεί για ομόφωνη έγκριση των 28 Κ-Μ στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας περί τον Δεκέμβριο του 2010 και θα αντικαταστήσει την ισχύουσα από τον Απρίλιο του 1999 όπως αυτή είχε συμφωνηθεί στην Ουάσιγκτον από τα 19 Κ-Μ του ΝΑΤΟ.
Η «Στρατηγική Αντίληψη» αποτελεί το κυρίαρχο κείμενο, μετά την Ιδρυτική Συνθήκη του ΝΑΤΟ (4-4-1949), και σε αυτήν διατυπούται η Στρατηγική Προοπτική της Συμμαχίας υπό το πρίσμα των τρεχουσών και διαφαινομένων προκλήσεων και κινδύνων σταθερότητας και ασφάλειας στο διαμορφούμενο στρατηγικό περιβάλλον, παρέχοντας παράλληλα και τις απαραίτητες στρατηγικές κατευθύνσεις προς τις Συμμαχικές Δυνάμεις. Η Συμμαχία βλέπει το μέλλον της και σε μία προοπτική χρόνου μέχρι το 2030 και άρχισε (7-7-09) τις διεργασίες για τη νέα Στρατηγική της Αντίληψη. Ηδη η Διοίκηση Μετασχηματισμού (SACT) παρουσιάζει στο Multiple Future Project για το 2030 τέσσερις μορφές μέλλοντος οι οποίες θα ληφθούν υπόψη : Dark Side of Exclusivity (Η σκοτεινή πλευρά της αποκλειστικότητας), Deceptive Stability (Απατηλή Σταθερότητα), Clash of Modernities (Σύγκρουση Νεωτερισμών) και New Power Politics (Πολιτικές νέων Δυνάμεων).
Η επιζητούμενη στρατηγική αλληλοσυσχέτιση θα καθορίσει το εύρος της πολιτικής εφικτότητος και στρατηγικής αποτελεσματικότητος της Συμμαχίας ενώ το πολιτικό ζητούμενο για τη Συμμαχία δεν θα έγκειται μόνον στο ρόλο της ως ενός παγκόσμιου οργανισμού, αλλά στη μορφή και στα όρια δικαιωματικής και παρεμβατικής εφαρμογής της νέας πολιτικής της.
Προφανώς η αξιοποίηση των εξαχθέντων διδαγμάτων και των διαπιστώσεων του παρελθόντος είναι ο στρατηγικός καταλύτης για οιαδήποτε στρατηγική προσέγγιση του μέλλοντος.
Το πλέον κρίσιμο όμως και κορυφαίας σημασίας θέμα αποτελεί η αποκατάσταση εμπιστοσύνης μεταξύ των Κ-Μ ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον στρατηγικά ολισθήματα και αυθαιρεσίες που διασπούν την αμυντική ενότητα του χώρου της Συμμαχίας, πριμοδοτούν την άλογη και άτοπη κατά περίπτωση «πολιτική ίσων αποστάσεων» σε θέματα που καταστρατηγούν τη νομιμοποιητική απαίτηση της ίδρυσης του ΝΑΤΟ και διευρύνουν «κατά ίσες αποστάσεις» το ρήγμα εμπιστοσύνης και την αξιοπιστία της Συμμαχίας, αφού δεν εξασφαλίζεται η αμοιβαία ασφάλεια μεταξύ των Κ-Μ ως προϋπόθεση για τη συλλογική άμυνα.
Κατά συνέπεια θα πρέπει έγκαιρα να εξουδετερωθούν οι πολλοί και πολλαπλής μορφής ελλοχεύοντες κίνδυνοι οριοθετώντας ένα πλαίσιο αρχών, βασιζόμενο πάντα στο άρθρο1 της Ιδρυτικής Συνθήκης, το οποίο θα εξασφαλίζει την εμπιστοσύνη μεταξύ των Κ-Μ ως την κυρίαρχη πολιτική συνιστώσα και απαραίτητο υποστηρικτικό στοιχείο αναζήτησης συνοχής και αλληλεγγύης προς διασφάλιση της αξιοπιστίας της Συμμαχίας. Ετσι δεν θα παρέχεται εφεξής πεδίο δράσεως για νεοφανείς και κενόσοφες γεωστρατηγικές ενός Κ-Μ έναντι ενός άλλου όχι μόνον στην περιοχή του αμέσου ενδιαφέροντος της Ελλάδος αλλά και σε άλλες εν δυνάμει περιοχές εντός της Συμμαχίας.
Τα παραπάνω θα πρέπει να συνεξετασθούν στο Αρχηγείο του ΝΑΤΟ, ενόψει της νέας Στρατηγικής Αντίληψης και της επικείμενης επίσκεψης του νέου γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ σε Αθήνα και Αγκυρα με βάση τα επιζητούμενα ισχυρά θεμέλια εμπιστοσύνης στις σχέσεις μεταξύ των Κ-Μ και τη συστοίχιση της νέας Στρατηγικής Αντίληψης με την κοινωνική αντίληψη στα Κ-Μ. Σε αντίθετη περίπτωση εκτιμώ ότι αρκετοί θα επικαλεσθούν την παροιμιώδη και εξαιρετικά εύστοχη φράση του πρώτου Διοικητού των Συμμαχικών Δυνάμεων και μετέπειτα 34ου προέδρου των ΗΠΑ Στρατηγού D. Eisenhower: «Αυτό που μετράει δεν είναι απαραίτητα το πόσο μεγάλος είναι ο σκύλος στη μάχη, αλλά το πόσο μεγάλη είναι η μάχη μέσα στο σκύλο».
* Ο ναύαρχος (ε.α.) Παναγιώτης Χηνοφώτης είναι επίτιμος αρχηγός ΓΕΕΘΑ και βουλευτής Επικρατείας Ν.Δ.