Ηλθε η ώρα να παραδεχθούμε το προφανές: Ο «Πόλεμος κατά των Ναρκωτικών» απέτυχε, τουλάχιστον με τον τρόπο που διεξήχθη μέχρι σήμερα. Στη Λατινική Αμερική, οι «παράπλευρες απώλειες» υπήρξαν καταστροφικές. Χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τη βία που γεννούν τα ναρκωτικά. Βαρόνοι των ναρκωτικών έχουν καταλάβει ολόκληρες κοινότητες. Η δυστυχία εξαπλώθηκε και η διαφθορά απειλεί εύθραυστες δημοκρατίες.
Υστερα από δεκαετίες εναέριων περιπολιών, απαγορεύσεων, προγραμμάτων εκρίζωσης καλλιεργειών και εφόδων σε εργαστήρια παρασκευής ναρκωτικών στις ζούγκλες, η Λατινική Αμερική παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κοκαΐνης και μαριχουάνας στον κόσμο. Η ήπειρός μας παράγει ολοένα και περισσότερη ηρωίνη και όπιο, ενώ αναπτύσσεται ραγδαία η παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών σε βιομηχανική κλίμακα.
Η συνέχιση του πολέμου κατά των ναρκωτικών με τις σημερινές μεθόδους είναι ατελέσφορη. Αυτό που χρειάζεται είναι ειλικρινής διάλογος, που θα οδηγήσει στην υιοθέτηση πιο ανθρώπινης και αποτελεσματικής στρατηγικής καταπολέμησης της παγκόσμιας μάστιγας των ναρκωτικών. Η πρόκληση είναι να μειώσουμε δραστικά τη ζημιά που προκαλούν τα παράνομα ναρκωτικά στους ανθρώπους, τις κοινωνίες και τους θεσμούς. Για να οδηγηθούμε σε αυτήν την αλλαγή πολιτικής είναι σημαντικό να διαφοροποιήσουμε τις παράνομες ουσίες ανάλογα με τις συνέπειες που έχουν στην υγεία των ανθρώπων και στον κοινωνικό ιστό. Το στάτους των εθισμένων πρέπει να μετατραπεί από αγοραστές ναρκωτικών στην παράνομη αγορά σε ασθενείς, που χρήζουν κάλυψης από το δημόσιο σύστημα υγείας. Μόνο τότε είναι δυνατό να επικεντρωθούν οι αστυνομικές δραστηριότητες στη μάχη κατά των βαρόνων ναρκωτικών και του οργανωμένου εγκλήματος.
Πρόσφατη ιστορική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Αργεντινή και ένας νόμος που θεσπίστηκε από το μεξικανικό Κογκρέσο ήραν τις ποινικές διώξεις για την κατοχή μικροποσοτήτων ναρκωτικών σε αμφότερες τις χώρες για προσωπική κατανάλωση. Η Κολομβία ήταν η πρώτη χώρα που πήρε αυτό το μέτρο. Η Βολιβία και ο Ισημερινός έχουν φιλελευθεροποιήσει τους νόμους τους για τα ναρκωτικά. Αλλαγή της σχετικής νομοθεσίας επίκειται και στη Βραζιλία.
Η κατεύθυνση αυτή συνάδει με την ευρύτερη τάση στην Ευρώπη: η Ολλανδία προχώρησε στην αποποινικοποίηση χρόνια πριν, το 2001 ακολούθησε η Πορτογαλία, με το επιχείρημα ότι η ποινικοποίηση στέρησε πολύτιμα κονδύλια από τη θεραπεία και απέτρεπε τους εθισμένους να επιζητούν θεραπεία. Στις ΗΠΑ, η υποστήριξη για αποποινικοποίηση και εναλλακτικές θεραπείες αυξάνεται, αλλά δεν έχει ακόμη λάβει τη μαζικότητα που απαιτείται.
Καμία χώρα δεν έχει προς το παρόν εκπονήσει μία συνολική λύση στην πρόκληση των ναρκωτικών. Η λύση δεν χρειάζεται να βρίσκεται μεταξύ ποινικοποίησης και νομιμοποίησης. Ηδη ερευνώνται εναλλακτικές που πρέπει να μελετηθούν εξονυχιστικά. Είναι σαφές, όμως, ότι η πρόοδος στον τομέα περιλαμβάνει την υπομονετική και επίμονη προσέγγιση στους χρήστες και όχι τον συνεχιζόμενο αντιπαραγωγικό πόλεμο που καθιστά τους χρήστες και όχι τους εμπόρους ναρκωτικών τα μεγαλύτερα θύματα.
* Πρόεδρος της Βραζιλίας από το 1995 μέχρι το 2003.