Οι 27 υπουργοί Παιδείας της Ε.Ε., οι οποίοι συνέρχονται στο Αουσβιτς την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Εθνικοσοσιαλισμού (αύριο), θα ενημερωθούν για τα πορίσματα της μελέτης του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης με θέμα τον ρόλο των μνημείων και των ιστορικών μουσείων του Ολοκαυτώματος στη διάδοση των γνώσεων για το Ολοκαύτωμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα στους νέους της Ε.Ε.
Τα συμπεράσματα της μελέτης είναι αρκετά αντιφατικά. Από τη μία πλευρά, τα μνημεία του Ολοκαυτώματος σε πολλές χώρες αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος της ιστορικής μνήμης. Εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη επισκέπτονται ιστορικούς χώρους κάθε χρόνο, συμπεριλαμβανομένων πολλών νέων που συμμετέχουν σε σχολικά ταξίδια και εκπαιδευτικά προγράμματα. Οι σκηνές των φοβερών εγκλημάτων μαρτυρούν ό, τι διεπράχθη εκεί κατά της ανθρωπότητας την περίοδο του ναζισμού. Τα μνημεία αυτά παρέχουν επίσης τη δυνατότητα απευθείας αντιπαράθεσης των πολιτών με την ιστορία τους, δίνοντάς τους την αφορμή να αναλογιστούν το παρελθόν. Από την άλλη πλευρά, η μελέτη καθιστά σαφές ότι δεν αξιοποιούνται οι δυνατότητες πολλών ιστορικών χώρων, οι οποίοι δεν παρέχουν ερεθίσματα για τη διάδοση της ιστορικής γνώσης, συμβάλλοντας έτσι στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αξίες που στηρίζουν την ειρηνική ανάπτυξη και δημοκρατία.
Οσον αφορά τη σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν, τα πορίσματα της μελέτης του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατέδειξαν ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων διδασκόντων και μαθητών δεν συνδέουν τις επισκέψεις σε μνημεία του Ολοκαυτώματος με την ενημέρωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Φαίνεται ότι η γνώση για το Ολοκαύτωμα διαχωρίζεται από τη γνώση της ιστορίας και της παρούσας κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τόσο κατά τις δραστηριότητες διδασκαλίας στα σχολεία όσο και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που παρέχονται σε πολλά μνημεία. Είναι επίσης προφανές ότι πολλοί, διδάσκοντες και μαθητές, γνωρίζουν ελάχιστα για την ιστορία, τη μορφή και το εύρος των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Το πρόβλημα αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η ιστορία του Ολοκαυτώματος είναι μια ιστορία συστηματικής και ηθελημένης παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καταδεικνύει τις μοιραίες συνέπειες του ρατσισμού, των βιολογικών και πολιτισμικών ιδεολογιών και αξιώσεων περί ανωτερότητας. Αφηγείται τις συνέπειες μιας εξευτελιστικής και απάνθρωπης ρητορικής αποκλεισμού και αναζήτησης αποδιοπομπαίων τράγων, και αποκαλύπτει τα γεγονότα που οδήγησαν στις απελάσεις, τις διώξεις και τη γενοκτονία. Αυτή ακριβώς η ιστορική καταγραφή της περιφρόνησης και παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι που καθιστά το Ολοκαύτωμα ξεχωριστό ιστορικό γεγονός, παγκόσμιας και διαχρονικής σημασίας, για όλες τις γενιές.
Είναι σημαντικό να καθορίζονται και να εφαρμόζονται, τόσο στα σχολεία όσο και στα ιστορικά μνημεία, εκπαιδευτικές μέθοδοι που συμβάλλουν στην κατανόηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ετσι, θα διασφαλισθεί ότι το ολοένα και πιο απόμακρο παρελθόν θα παραμείνει ένα διαρκές σημείο αναφοράς, για τον αναλογισμό του και τη διαμόρφωση του παρόντος. Κατά συνέπεια, τέτοιου είδους δηλώσεις αδιαφορίας από νέους ανθρώπους θα παραμείνουν η εξαίρεση και δεν θα γίνουν ο κανόνας.
*Διευθυντή της Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) της Ε.Ε.