Φαίνεται ότι πολλοί στην κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος της προσπάθειας που οφείλουμε να κάνουμε. Η ευκαιρία να μπορούμε να δανειζόμαστε από τις αγορές έστω ακριβά (με 6%) υπήρχε μέχρι τον περασμένο Μάρτιο, τώρα δεν υπάρχει. Οι αγορές για την Ελλάδα είναι και θα μείνουν κλειστές για άγνωστο χρονικό διάστημα. Είτε εφαρμόζουμε τη συμφωνία που υπογράψαμε με τον τριμερή μηχανισμό στήριξης είτε πτωχεύουμε. Το δίλημμα θα επανέρχεται (δεν τελειώσαμε με αυτό…) και η απάντηση θα δίδεται ανά τρίμηνο στις εξετάσεις απολογισμού, με πρώτες αυτές του Ιουλίου. Αν δεν υλοποιούνται οι συμφωνημένοι στόχοι καθαρά (χωρίς διαδικαστικές αναβολές πληρωμών και άλλα τεχνάσματα…), οι τριμερείς πιέσεις θα γίνονται αφόρητες. Εφόσον περάσουμε τις εξετάσεις, παραμένει ο κίνδυνος να «κοπούμε» στην ανάπτυξη, από την ύφεση και την ανεργία, αν δεν γίνει άμεσα η επανεκκίνηση των κινητήρων της οικονομίας – αλλά καθυστερούμε. Ο κόμπος δεν λύθηκε.
Αλλά φοβούμαι ότι κάποιοι στον κυβερνητικό μηχανισμό νομίζουν ότι, εφόσον επικυρώθηκε η συμφωνία, τώρα μπορούν να συνεχίσουν «business as usual». Οτι την Κυριακή ανακοινώθηκαν τα μέτρα και τη Δευτέρα άλλαξαν όλα για όλους τους άλλους, αλλά για τους ίδιους δεν υπάρχουν νέα καθήκοντα, όλα μένουν ίδια και μπορούν να ασκούν τις συνήθεις ασχολίες τους. Ως αν ο πόλεμος αφορούσε όλους τους άλλους, ίσως και τον κ. Γ. Παπακωνσταντίνου -τους ίδιους, πάντως, δεν φαίνεται να τους αφορά. Εκτιμώ ότι αυτό είναι ένα κεντρικό πρόβλημα που άμεσα θα λύσει ο πρωθυπουργός, κ. Γ. Παπανδρέου.
Αλήθεια: πόσοι μήνες ακόμη απαιτούνται προκειμένου να κτυπηθεί η σπατάλη στα νοσοκομεία; Ως πότε θα αποφεύγουμε να αναθέσουμε σε σοβαρές ελεγκτικές εταιρείες να τα κάνουν «φύλλο φτερό» ώστε άμεσα να ισχύσει η υποχρέωση τήρησης βιβλίων αποθήκης; Πόσοι μήνες θα «πρέπει» να περάσουν για να εκδοθεί μια σωστή εγκύκλιος ώστε να ισχύσει η νέα τιμολόγηση των φαρμάκων; Πόσα εκατομμύρια «πρέπει» να σπαταληθούν πριν απαγορευτεί στους δήμους να δανείζονται χωρίς την άδεια του υπουργείου Οικονομικών; Πόσοι τόνοι «λάδι» επιπλέον θα «πρέπει» να πνίξουν εφορίες και πολεοδομίες πριν οι αρμόδιοι αποφασίσουν ότι ήρθε η ώρα για εξυγίανση και αυτών των ευαγών ιδρυμάτων; Και πόσες «κουρτίνες» θα πρέπει να έχουν φτάσει στον εισαγγελέα, πριν οι κυβερνητικοί επιτελείς καταφέρουν να βρουν χρόνο να ασχοληθούν και με τα υπόλοιπα καθήκοντά τους, πέραν της χάραξης «στρατηγικής» – όπως ευσχήμως αποκαλείται η διευθέτηση υποθέσεων της «καλής κοινωνίας»;
Η ελληνική κοινωνία είναι θυμωμένη και φοβισμένη. Γνωρίζει ότι η μείωση του βιοτικού επιπέδου της είναι αναπόφευκτη – δεν εξαρτάται καν από τη βούληση της (όποιας) κυβέρνησης. Αλλά δεν έχει ακούσει απάντηση στο ερώτημα «μετά τις θυσίες, τι;». Είναι η απάντηση που θα μπορούσε να νοηματοδοτήσει μια νέα εθνική προσπάθεια, να περιορίσει την μοιρολατρία και την απαξίωση των πάντων, να ανοίξει δρόμο σε μια νέα στράτευση. Είναι η απάντηση που λείπει. Γι’ αυτό σήμερα περισσεύει η συλλογική ανασφάλεια και απουσιάζει το συλλογικό όραμα.
Η κυβέρνηση, αντί να αφηγηθεί ένα συνολικό και πειστικό σχέδιο που θα οδηγήσει στην Ελλάδα του αύριο, εξαντλείται να υπαινίσσεται τι «δεν θα ήθελε αλλά υποχρεώνεται από τους ξένους να πράξει». Ουδείς συγκινείται από τη θλίψη της. Διότι στερείται ουσιαστικής βάσης. Τι θα έκανε, δηλαδή, αν δεν της το επέβαλαν; Μήπως διέθετε εναλλακτική λύση για να βρει δάνεια; Μήπως θα απέλυε 100 χιλιάδες υπεράριθμους δημοσίους υπαλλήλους, θα έκλεινε σχολεία και νοσοκομεία αντί να διανείμει το σχετικό κόστος περικόπτοντας τους μισθούς όλων των υπαλλήλων; Προφανώς, όχι. Η επί πολλά έτη άρνηση του εκσυγχρονισμού, αυτή είναι που επιβάλλει σήμερα τον βίαιο εκσυγχρονισμό – όχι οι ξένοι.
Θα περάσουμε δύσκολα χρόνια. Ο κ. Γ. Παπανδρέου, ο οποίος μαζί με τις εκλογές κέρδισε και το πρόβλημα, έχει την ευκαιρία να ηγηθεί σε αυτόν τον δύσκολο εκσυγχρονισμό, να μεγιστοποιήσει το όφελος που θα προκύψει και να μηδενίσει τις (όχι ασήμαντες…) απειλές για τα εθνικά συμφέροντα – θα ήταν επικίνδυνη αφέλεια να νομίσουμε ότι το ΔΝΤ και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις χαρακτηρίζονται από ανιδιοτέλεια. Απαιτείται ένα συγκροτημένο σχέδιο και δράση με πρωτοβουλίες που θα απαλύνουν τους πόνους αυτής της σκληρής διαδικασίας, θα μεταβάλουν το μοντέλο διακυβέρνησης και θα κινητοποιήσουν εκείνες τις ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις που έχουν συμφέρον από την αλλαγή του χρεοκοπημένου μοντέλου της οικονομίας. Ο άθλος είναι τιτάνιος. Γι’ αυτό, ο πρωθυπουργός έχει ανάγκη (τουλάχιστον) από μια κυβέρνηση των αρίστων.