Η παρακμιακή πορεία των ελληνικών ΑΕΙ είναι πλέον ορατή διά «γυμνού οφθαλμού». Δεν χρειάζονται βαθυστόχαστες αναλύσεις για να τη διαπιστώσεις. Τη βλέπεις παντού (αναφέρω ενδεικτικά και όχι αξιολογικά): Στους μουντζουρωμένους τοίχους. Στις σχεδόν άδειες αίθουσες διδασκαλίας. Στις αλλεπάλληλες εξεταστικές με την ατιμώρητη αντιγραφή να χειροτερεύει (ενίοτε και έξωθεν οργανωμένη). Στις απώλειες ωρών διδασκαλίας από «καταλήψεις» και άλλες αναίτιες αφορμές. Στο ακαδημαϊκό ημερολόγιο που αλλάζει συνεχώς κατά τη βούληση των μειοψηφιών που προκαλούν τις απώλειες των διδακτικών ωρών. Στην παρεμπόδιση της λειτουργίας και στην «ομηρία» των οργάνων (Γ.Σ. Σχολών, Σύγκλητος), όπου υπάρχουν «απαγορευμένα» (από τις μειοψηφίες) θέματα που δεν μπορούν να συζητηθούν ελεύθερα και κάθε τέτοια προσπάθεια διακόπτεται βίαια. Στις πελατειακές σχέσεις που εξαργυρώνονται κυρίως στις εκλογές των διοικητικών οργάνων, θέμα που αν δεν το προκαλεί τουλάχιστον το χειροτερεύει το παρόν νομικό καθεστώς. Στην αγανάκτηση της πλειοψηφίας των φοιτητών που θέλουν να σπουδάσουν και να πάρουν πτυχία με αντίκρισμα. Στο αίσθημα εγκατάλειψης πολλών μελών ΔΕΠ που πνίγονται στην ευνοιοκρατία, στην ισοπέδωση και στη γραφειοκρατία ενός δαιδαλώδους και μη αποδοτικού διοικητικού συστήματος. Στις «αναρχοαυτόνομες» και αμφισβητούμενες εκλογές διοικητικών οργάνων, όπου συστηματικά παραβιάζεται η εφαρμογή του νόμου. Στην αδυναμία (και άρα απουσία!) μιας ακαδημαϊκής αρχής που να μπορεί να επιβάλει την ακαδημαϊκή τάξη και ευνομία. Στα πανεπιστήμιά μας δηλαδή δεν εφαρμόζονται τα αυτονόητα που εφαρμόζονται σε όλα τα άλλα πανεπιστήμια εκτός Ελλάδος.
Ολα αυτά, πολλοί από εμάς τα συζητούμε εντός των τειχών. Σπανιότατα ακούγονται οι φωνές μας προς τα έξω. Φόβος; Εγκατάλειψη; Αίσθηση ματαιότητας; Ανοχή; Συνήθεια; Ομερτά; Ισως όλα μαζί. Καταλαβαίνω ότι η κοινωνία που στέλνει με τόσο κόπο και χρήμα τα παιδιά της σ’ εμάς αξιώνει να βγάλουμε όλη αυτή την παθογένεια προς τα έξω, αλλά και να προτείνουμε λύσεις που εμείς οι ίδιοι πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να εφαρμόσουμε.
Το Ελληνικό Πανεπιστήμιο είναι μέρος της κρίσης που περνάμε γιατί, εκτός των άλλων, το κύριο «προϊόν» που παράγουμε, δηλαδή οι απόφοιτοί μας, είναι αυτοί που γίνονται βουλευτές, αρχηγοί κομμάτων, διοικητές οργανισμών, με άλλα λόγια στελεχώνουν όλο τον πνευματικό και διοικητικό ιστό της χώρας. Τι μαθαίνουμε σ’ αυτούς; Οτι οι μειοψηφίες (όχι πάντα φοιτητικές) επιβάλλουν τη θέλησή τους χωρίς καμία αντίσταση και τιμωρία; Οτι μπορείς να αντιγράψεις (κλέψεις) και να διαφύγεις; Οτι οι νόμοι μπορεί να μην εφαρμόζονται; Αν σε αυτό προστεθεί και η εσωστρέφεια που μας διακρίνει να μην προβάλλουμε τα πολλά και σημαντικά ερευνητικά επιτεύγματά μας, να μην αξιοποιούμε προς όφελος όλων τις υποδομές που με τόσο μόχθο έχει πληρώσει ο ελληνικός λαός και να συνεχίσουμε να μην αξιολογούμαστε, τότε καταλαβαίνει κάποιος γιατί αποτελούμε πράγματι μέρος του προβλήματος.
Βέβαια, η διαχρονική ευθύνη της πολιτείας σε όλα αυτά είναι πολύ μεγάλη. Πολυνομία, ίδρυση πανεπιστημίων και τμημάτων στη βάση προεκλογικών παροχών και όχι σχεδιασμού, αστόχαστες και λαθεμένες παρεμβάσεις. Μερικές φορές, πιστεύω ότι μας αφήνουν στην τύχη μας. Μας βλέπουν σαν πηγή προβλήματος και δεν θέλουν τίποτα από εμάς. Αλλά και οι δικές μας ευθύνες είναι πολύ μεγάλες. Τα μέλη ΔΕΠ και η πλειοψηφία των φοιτητών πρέπει να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας και να προχωρήσουμε συντεταγμένα σε αλλαγή ρότας, με στόχο την αξιοκρατία και όραμα την αριστεία. Η κοινωνία το περιμένει αυτό από εμάς γιατί στα πανεπιστήμια διαμορφώνονται οι αξίες της. Τα υπάρχοντα προβλήματα δεν μπορεί να αποτελούν δικαιολογία για αδράνεια. Η κοινωνία περιμένει από εμάς να συμβάλουμε ουσιαστικά στην αντιμετώπισή τους, έτσι ώστε να επανακτηθεί η αξιοπιστία των ελληνικών πανεπιστημίων και να αναδειχθεί ο προωθητικός κοινωνικός και πνευματικός τους ρόλος.
Γιατί μόνον έτσι, το Ελληνικό Πανεπιστήμιο από μέρος της κρίσης θα γίνει εργαλείο για την υπέρβασή της.
* Η κ. Μ. Α. Μιμίκου είναι καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.