Η αμερικανική οικονομία επιβραδύνει, η Ευρωζώνη ανακάμπτει με δυσκολία. Μόνο η Γερμανία πάει μια χαρά. Η γερμανική οικονομία σπάει ρεκόρ ανάκαμψης της εικοσαετίας – ο ρυθμός ανάπτυξης έφτασε στο 3%. Το φαινόμενο προκαλεί φθόνο, ιδιαίτερα στον αγγλοσαξονικό Τύπο. Πολλοί καταλογίζουν στη Γερμανία μια μερκαντιλιστική αντίληψη της οικονομίας. Πολύ μελάνι χύθηκε τους προηγούμενους μήνες για να υποστηρίξει τη θέση, ότι οι Γερμανοί απέκτησαν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην Ευρωζώνη σε βάρος των χωρών του Νότου, επειδή συγκράτησαν υπερβολικά τις μισθολογικές αυξήσεις. Με το ίδιο περίπου επιχείρημα επιχειρείται να εξηγηθεί και η νέα άνθηση των γερμανικών εξαγωγών.
Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Πρώτον, η Γερμανία δεν περίμενε την Ευρωζώνη για να κάνει εξαγωγές – είναι «πρωταθλήτρια» από τη δεκαετία του ’60. Δεύτερον, οι εξαγωγές της είναι κυρίως βιομηχανία μετάλλου, αυτοκίνητα και μηχανολογικός εξοπλισμός. Εκεί, τα ωρομίσθια κινούνται στα 20 ευρώ/ώρα: Με το μέσο κόστος ενός εργαζομένου να φτάνει στα 5.000 ευρώ το μήνα, κάθε άλλο παρά για μισθολογικό ντάμπινγκ μπορούμε να μιλάμε, έστω και αν οι αμοιβές αυξήθηκαν λιγότερο από τις δικές μας την τελευταία δεκαετία.
Στην πραγματικότητα, τα γερμανικά μηχανολογικά προϊόντα δεν είναι φθηνότερα από αυτά των ανταγωνιστών τους. Τα συνοδεύει όμως η φήμη της ποιότητας. Αυτή είναι άμεση συνάρτηση του εκπαιδευτικού συστήματος. Των μηχανικών που αποφοιτούν από τα πανεπιστήμια, κυρίως όμως των εξειδικευμένων τεχνιτών τους οποίους υποχρεούνται να εκπαιδεύσουν οι ίδιες οι επιχειρήσεις. Το άγχος των Γερμανών, κάθε Σεπτέμβρη, δεν είναι πόσοι θα μπουν στα ΑΕΙ, αλλά πόσες θέσεις μαθητείας θα προσφέρουν οι επιχειρήσεις. Η μαθητεία διασφαλίζει τη μεταφορά τεχνογνωσίας από τη μια γενιά στην άλλη και σταθερότητα στην ποιότητα.
Τους προηγούμενους μήνες, πολλοί κατηγόρησαν τη Γερμανία ότι αντιστέκεται σε κεϊνσιανικού χαρακτήρα προγράμματα τόνωσης της ζήτησης από ιδεοληψία. Παραβλέπουν, βέβαια, ότι βγαίνει, με στραπατσαρισμένα τα δημοσιονομικά της, από το μεγαλύτερο πρόγραμμα που έγινε ποτέ, την ανόρθωση της Ανατολικής Γερμανίας. Σχεδόν 1 τρισ. ευρώ πήγε σε έργα υποδομών και προγράμματα στα νέα κρατίδια, με αμφίβολα αποτελέσματα.
Εχει σημασία, πάντως, ότι οι Γερμανοί αποφάσισαν να παραμείνουν βιομηχανική χώρα, την εποχή που η «νέα τεχνολογία» και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες είχαν αναχθεί περίπου σε θρησκεία. Σε έναν κόσμο που αλλάζει, ο δρόμος στην επιτυχία μπορεί να είναι να αποφασίσεις να εστιάσεις σε αυτό που κάνεις καλά, και όχι να κυνηγήσεις αυτό που κάνουν όλοι οι άλλοι. Και το ερώτημα που αβίαστα προκύπτει είναι, εμείς τι μπορούμε να κάνουμε καλά; Και πως το υπηρετεί αυτό το εκπαιδευτικό μας σύστημα;