Οσο καθυστερούμε να δημιουργήσουμε, όσο περιμένουμε τις επόμενες περικοπές εισοδημάτων και δεν οραματιζόμαστε νέες οδούς ανάπτυξης, θα παραμείνουμε παγιδευμένοι μέσα σε αισθήματα ταπείνωσης και ανικανότητας. Οσο προσποιούμαστε τα θύματα κακών ξένων, που περίμεναν την ευκαιρία για να μας φοβίσουν με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας και έτσι να μας αναγκάσουν να δανειστούμε απ’ αυτούς με αντάλλαγμα την εθνική μας κυριαρχία, τόσο θα καθυστερεί η ημέρα που θα μπορέσουμε να σταθούμε στα πόδια μας και να πάρουμε τη θέση που μας πρέπει στον κόσμο. Αυτό θα το καταφέρουμε όταν κάνουμε έναν σοβαρό απολογισμό για το πού βρισκόμαστε, ποιοι είμαστε και ποιες είναι οι δυνατότητές μας.
Στον σημερινό κόσμο, η Ελλάδα δεν έχει κανέναν τρόπο -ούτε τον λόγο- να γίνει βιομηχανική δύναμη. Δεν έχει ούτε τα ορυκτά ούτε την αγροτική βιομηχανία να γίνει εξαγωγέας πρώτων υλών. Αυτά που έχει, όμως, αρκούν για να παράγει αρκετό πλούτο για τον πληθυσμό της: είναι γεμάτη φυσικούς και πολιτιστικούς θησαυρούς· βρίσκεται σε γεωστρατηγικό σταυροδρόμι ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή, Βορρά και Νότο· έχει έναν πληθυσμό του οποίου μεγάλο μέρος έχει υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και εξειδίκευσης, είναι ευρηματικό και έχει αποδείξει ότι μπορεί να τα βγάζει πέρα στις πολύ δύσκολες συνθήκες της ελληνικής πραγματικότητας.
Γνωρίζουμε, επίσης, τα βαρίδια που δεν αφήνουν οποιαδήποτε προσπάθεια ανάπτυξης να εξελιχθεί. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η μοιρολατρική νοοτροπία, που γεννιέται και συντηρείται από το παγιωμένο πελατειακό σύστημα – το οποίο βρίσκει την πιο γνήσια έκφρασή του στον τεράστιο και ανίκανο δημόσιο τομέα, γεμάτο κομματικούς οπαδούς. Οσοι μπορούν, μπαίνουν σε ένα σύστημα το οποίο αχρηστεύει κάθε φιλοδοξία και παραγωγικότητα, όσοι δεν έχουν τα μέσα, γνωρίζουν ότι οι προσπάθειές τους στον ιδιωτικό τομέα θα εμποδίζονται συνεχώς από τη δημόσια διοίκηση. Οπως έχει σημειωθεί τόσες φορές, αν η δημόσια διοίκηση δεν αλλάξει ώστε να γίνει αποτελεσματική, να στηρίζει τον ιδιωτικό τομέα αντί να τον μάχεται, καμία προσπάθεια ανόρθωσης της χώρας δεν θα πετύχει.
Η νέα Ελλάδα θα αρχίσει να χτίζεται όταν εδραιωθεί η αξιολόγηση των υπαλλήλων σε όλο τον δημόσιο τομέα, αν οι πιο ικανοί καταλάβουν θέσεις-κλειδιά και αναλάβουν την ευθύνη να εφαρμόσουν τους νόμους και να υπηρετούν τον πολίτη. Αυτό πρέπει να γίνει σε κάθε τομέα: στην εκπαίδευση, στην Υγεία, σε κάθε θεσμό και κάθε υπουργείο. Η αξιολόγηση όλων και η δημιουργία μιας ραχοκοκαλιάς από ανθρώπους που θα φέρουν την ευθύνη των αλλαγών, είναι ο μόνος τρόπος.
Οταν η δημόσια διοίκηση και οι υπηρεσίες αρχίσουν να λειτουργούν αποτελεσματικά, όταν αναβαθμιστεί το περιβάλλον στο οποίο δρουν οι επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, όταν οι νόμοι εφαρμόζονται δικαίως και όχι αυθαίρετα, όταν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια οπλίζουν τους νέους για τον νέο αιώνα, όταν τα νοσοκομεία και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης προσφέρουν αξιοπρεπείς υπηρεσίες σε όλους – τότε θα πούμε ότι η χώρα άρχισε τη μεγάλη πορεία προς το μέλλον.
Σήμερα, ενώ υπάρχουν ιδέες και διάθεση, δεν μπορούμε να κάνουμε το βήμα προς νέες μορφές οικονομικής δραστηριότητας. Ανάμεσα σε αυτές: να παράγουμε ενέργεια από βιομάζα και ανανεώσιμες πηγές, αντί να αφήνουμε ανεξέλεγκτες χωματερές να μολύνουν τη χώρα, ενώ εισάγουμε πετρέλαιο και αέριο με υψηλό κόστος· να επενδύσουμε στην ποιοτική γεωργία, κάτι που οι μικροί κλήροι σε μεγάλο μέρος της χώρας επιβάλλουν· να μετατρέψουμε τα πανεπιστήμια και τα μουσεία μας σε διεθνή κέντρα σπουδών και έρευνας, προσελκύοντας καθηγητές και φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο· να εξειδικευτούν τα νοσοκομεία μας ώστε να προσφέρουν υπηρεσίες στην ευρύτερη περιοχή· να αναπτύξουμε νέες μορφές τουρισμού, με ορειβατικά μονοπάτια να διασχίζουν τη χώρα, με χωριά για συνταξιούχους απ’ όλη την Ευρώπη, με ιαματικό τουρισμό.
Καμία απ’ αυτές τις ιδέες δεν είναι νέα. Ο λόγος που δεν προχώρησαν, πάντως, ήταν η αδιαφορία των πολιτικών δυνάμεων και του κράτους – και η δύσπιστη κοινωνία. Οταν εξαντλήσουμε την οργή μας για το κακό που μας βρήκε, όταν σταματήσουν οι κατάρες εναντίον των υπευθύνων της κατάντιας μας, θα αρχίσουμε να χτίζουμε το μέλλον μας.