Μέχρι σήμερα, η Ευρωζώνη αντιδρά μίζερα, αποσπασματικά και με μεγάλη καθυστέρηση, στην αλαζονεία των μεγάλων παικτών των διεθνών αγορών, με αποτέλεσμα να βυθίζεται βαθύτερα στην κρίση. Σήμερα, ο αδύνατος κρίκος δεν είναι μόνον η Ελλάδα, είναι και η Ιρλανδία. Αύριο, ίσως προστεθούν η Πορτογαλία, η Ισπανία, το Βέλγιο, η Ιταλία – αυτό, τουλάχιστον, προοιωνίζεται η διεύρυνση των spreads, η άνοδος των CDS καθώς και η επιθετικότητα των οίκων αξιολόγησης, που μοίραζαν «ΑΑΑ» όταν πληρώνονταν από τους διεθνείς κερδοσκόπους των subprimes, και τώρα βγάζουν λεφτά συντασσόμενοι με τους τζογαδόρους κατά του ευρώ. Δεν πλήττονται μόνον οι αδύνατοι κρίκοι, πλήττονται και οι ισχυροί – αυτό δείχνει η πρόσφατη άνοδος των αποδόσεων (και) των γερμανικών ομολόγων. Λοιπόν, η Ευρωζώνη είναι μάλλον απίθανο να αποφασίσει να αυτοκτονήσει. Η ίδια αλλά και όλοι οι άλλοι έχουν συμφέρον να ξεπεράσει τις παιδικές ασθένειες και να ενισχύσει την οικονομική και πολιτική ενότητά της. Διότι μια ευρεία κρίση κρατικού χρέους εύκολα θα μεταπηδούσε από την Ευρωζώνη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και στον Ειρηνικό. Αυτός θα ήταν ο Αρμαγεδδών – η κρίση του 2008 θα ήταν γλυκιά νοσταλγία.
Τι θα κάνει η Ευρωζώνη. Θα αντιδράσει θεσπίζοντας το ευρωομόλογο (μιας ορισμένης μορφής προπομπός του θεωρείται η έκδοση ομολόγων από EFSM και EFSF, με αφορμή την Ιρλανδία…), υπερδιπλασιάζοντας τα 440 δισ. ευρώ κεφάλαια που έχει βάλει στο ΕFSF, ενδεχομένως αφήνοντας και την ΕΚΤ να αγοράζει κρατικά ομόλογα πολύ πέραν των 72 δισ. που ήδη έχει αγοράσει, με παράλληλη χαλάρωση της διαδικασίας «αποστείρωσης» (όπερ θα ισοδυναμεί με έκδοση νέου χρήματος…) και αγνοώντας, στην πράξη, το παραδοσιακό κριτήριο του πληθωρισμού (2%) προκειμένου να ζεσταθεί η ευρωπαϊκή οικονομία και να αφεθεί ένας προσωρινά υψηλός πληθωρισμός να «κουρέψει» αθόρυβα το συσσωρευμένο χρέος των ευρωπαϊκών κρατών. Με δύο λόγια, η Ευρώπη θα προχωρήσει σε έναν γνωστό δρόμο, που έχει και δική του ιστορία, αλλά και ισχυρό παρόν – τον βαδίζουν οι ΗΠΑ του Ομπάμα. Μάλιστα, αρκετοί εκτιμούν ότι τα πρώτα βήματα σε αυτόν το δρόμο, η αύξηση των κεφαλαίων του EFSF και η έκδοση του ευρωομολόγου, ενδεχομένως θα αποφασιστούν πριν από τη σύνολο κορυφής του Μαρτίου – ανάλογα με τις πιέσεις των αγορών, σε μια έκτακτη σύνοδο κορυφής τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο.
Μήπως η Γερμανία αποτρέψει αυτές τις θετικές εξελίξεις; Δεν νομίζω. Η μέχρι σήμερα πρακτική της συνίσταται να κάνει σκληρές διαπραγματεύσεις και, τελικά, να συναινεί σε μια συμβιβαστική φόρμουλα – όπως με το ευρώ. Επί της ουσίας: η Γερμανία δεν μπορεί να αναλάβει την ευθύνη ενός νέου (τρίτου…) μεγάλου ευρωπαϊκού διχασμού και, μάλιστα, σε μια εποχή που ο πλούτος και η ισχύς φεύγουν από τη Γηραιά Ηπειρο και μεταφέρονται προς Νότο και Ανατολή. Θα ζημιωθεί ανεπανόρθωτα η ίδια. Κάθε χρόνο, επί μία 10ετία σχεδόν, η Γερμανία έχει εμπορικό πλεόνασμα 7% του ΑΕΠ της, μέσος όρος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Bundesbank, το 2009 το 59% αυτού του πλεονάσματος προήλθε από χώρες της Ευρωζώνης και το 26% από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνολικά, η Γερμανία κέρδισε το 85% του πλεονάσματός της από τις χώρες της Ε. Ε. και μόνο το 10% από τις ΗΠΑ και το 5% από την Κίνα και άλλες χώρες. Το συμφέρον της είναι με μια ισχυρή Ευρωζώνη. Δεν είναι τυχαία η προϊούσα απομόνωση της κ. Μέρκελ μέσα στη Γερμανία, εξέλιξη που προμηνύει συντριπτική ήττα του κόμματός της στις επτά εκλογικές αναμετρήσεις που θα γίνουν σε ισάριθμα γερμανικά κρατίδια το 2011.
Οι αλλαγές που ωριμάζουν στην Ευρώπη θα λειτουργήσουν θετικά στην προσπάθεια της χώρας μας. Σχεδόν όλοι συμφωνούν -παράδειγμα- για τη χρησιμότητα και τη σκοπιμότητα της έκδοσης του ευρωομολόγου. Οφείλω να παραδεχτώ ότι κάτι δεν «μου πάει καλά» σε αυτήν την ομοφωνία. Δεν είμαι βέβαιος πως όλοι κατανοούμε τι συνεπάγεται η έκδοση του ευρωομόλογου, αυτό το βήμα προς την ενιαία δημοσιονομική και οικονομική διαχείριση. Δηλαδή, δεν θα έβαζα στοίχημα πως όλοι κατανοούμε ότι η ενοποίηση της δημοσιονομικής διαχείρισης σημαίνει ότι, πλέον, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης δεν θα αλληλοελέγχονται μόνο για το 3% του ελλείμματός τους αλλά, αντιθέτως, για το 100% των εσόδων και των δαπανών του προϋπολογισμού τους. Αναρωτιέμαι, με δύο λόγια, μήπως έχουμε παρεξηγήσει τι συνεπάγεται η έκδοση του ευρωομόλογου, μήπως νομίζουμε ότι συνεπάγεται κάποιου είδους «χαλάρωση», ενώ στην πραγματικότητα συνεπάγεται το αντίθετο, αφού θα συνοδεύεται με πιο αυστηρούς, απόλυτα σταθερούς και εφ’ όλης της κρατικής διαχείρισης κανόνες. Ισως, πάλι, έχω γίνει πολύ καχύποπτος…