«Να μείνω ή να φύγω;» αναρωτιούνται οι Clash στον θρυλικό ροκ ύμνο τους «Should I stay or should I go» και απαντούν στη συνέχεια: «Αν μείνω θα έχω πρόβλημα, αν φύγω θα έχω διπλό πρόβλημα». Παρόμοιο είναι το δίλημμα για χιλιάδες νέους, που σκέφτονται να μεταναστεύσουν εκτός Ελλάδας, έως ότου κοπάσει η κρίση. Αλλωστε, με αυτήν την ψευδαίσθηση προσωρινότητας έφευγαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα οι Ελληνες για τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Γερμανία. Εμεναν εκεί πολλές δεκαετίες, άκουγαν δακρυσμένοι τα τραγούδια του Καζαντζίδη, μάθαιναν στα παιδιά τους ελληνικούς χορούς και προσμονούσαν πάντα τον γυρισμό. Κι όταν τελικά επέστρεφαν διαπίστωναν ότι είναι ανερμάτιστοι και ξένοι στη μητέρα πατρίδα.
Εχει τελικά νόημα να μένει κανείς στην Ελλάδα σε μια τέτοια χρονική συγκυρία και να παλεύει; Ή μήπως πρέπει η σημερινή νεολαία να μην αποδεχθεί μοιρολατρικά τις δυσοίωνες προβλέψεις περί «χαμένης γενιάς» και να μεταναστεύσει; Αυτό ήταν το αντικείμενο συζήτησης που διοργανώθηκε προχθές στο Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού, με πρωτοβουλία της διεθνούς οργάνωσης Ιntelligence Squared. Ακολούθησε ψηφοφορία στην οποία επικράτησε με 186 ψήφους η πρόταση «Μένω στην Ελλάδα», ενώ μειοψήφησε με 138 ψήφους η πρόταση «Φεύγω από την Ελλάδα».
Ενα πρώτο σχόλιο είναι πως τέτοιου είδους καλλιστεία απόψεων μάλλον δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα. Και για τις δύο προτάσεις μπορεί κανείς να επιχειρηματολογήσει υπέρ ή κατά. Αλλωστε, θα ήταν λάθος να μείνουν όλοι οι νέοι στην Ελλάδα ή να σηκωθούν να φύγουν όλοι μαζί. Στο πλαίσιο αυτής της μελαγχολικής συζήτησης, πάντως, έχει σημασία να ρίξει κανείς μια συνολικότερη ματιά στην ιστορία της μετανάστευσης.
Οπως επισημαίνουν στο βιβλίο τους «Ιδιαίτεροι άνθρωποι: πώς η μετανάστευση διαμόρφωσε τον κόσμο μας και πώς θα καθορίσει το μέλλον μας» (Princeton University Press) οι Ιαν Γκόλντιν, Τζέφρι Κάμερον και Μίρα Μπαλαραζάν, «περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι, το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού, ζουν σε χώρες στις οποίες δεν γεννήθηκαν. Είναι τα ορφανά του διεθνούς συστήματος. Η επιρροή τους στην οικοδέσποινα κοινωνία είναι ευεργετική, αφού παρέχουν εξειδικευμένη και ανειδίκευτη εργασία, συμβάλλοντας έτσι στην καινοτομία και τη δημιουργία πλούτου. Επιπλέον, η μετανάστευση ιστορικά ήταν το αποτελεσματικότερο μέτρο κατά της ανέχειας. Τα εμβάσματα των μεταναστών στη χώρα προέλευσης ανήλθαν το 2010 σε 440 δισεκατομμύρια δολάρια».
Η μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει, λοιπόν, θετικό παράγοντα για την Ελλάδα, τόσο ως χώρα υποδοχής μεταναστών, όσο και ως δεξαμενή μεταναστών. Το δίλημμα πρέπει να αποδραματοποιηθεί και να καταστεί σαφές στους νέους πως όσοι φεύγουν δεν λιποψυχούν ούτε προδίδουν τη χώρα τους.