Μέχρι την 10ετία 1970, οι οίκοι αξιολόγησης απλώς επιβίωναν. Η τύχη τους άλλαξε όταν η αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SEC) τους ανέθεσε να αξιολογούν τα εταιρικά ομόλογα. Αργότερα, η Επιτροπή της Βασιλείας και η ΕΚΤ αναγόρευσαν τη Moody’s, τη Standard &Poor’s και τη γαλλική Fitch, σε κριτές των τραπεζών. Σταδιακά, η ρυθμιστική λειτουργία που όφειλαν να ασκούν κράτη και διεθνείς θεσμοί δημοσίου συμφέροντος, εκχωρήθηκε στις τρεις εταιρείες. Κρίσιμα εργαλεία ρύθμισης και παρέμβασης, ιδιωτικοποιήθηκαν. Παραδόθηκαν σε τρεις καπιταλιστικές επιχειρήσεις.
Πριν από την κ. Μέρκελ και τον κ. Γιουνκέρ, είχαν αγανακτήσει πολλοί άλλοι. Οταν οι «τρεις αδελφές» συνέπρατταν στη φούσκα της νοτιοανατολικής Ασίας, που έσκασε με εκατομμύρια θύματα, το 2007. Στη φούσκα του dot.com, το 2001. Οταν, το ίδιο έτος, βαθμολογούσαν με άριστα την Enron, έως τέσσερις μέρες πριν σκάσει και, το 2008, την πυραμίδα του Madoff – μια απάτη ύψους 50 δισ. δολ. Οταν κάλυπταν το κερδοσκοπικό όργιο των subprimes, που οδήγησε στην κατάρρευση της (αγαπημένης τους) Lehman Brothers και στην παγκόσμια κρίση, το 2008. Πολλά εγκλήματα, χωρίς τιμωρία. Αντιθέτως.
Στη 10ετία μέχρι το 2008, η Moody’s έβλεπε τα κέρδη της να αυξάνονται 900% και την αξία της μετοχής της να εξαπλασιάζεται. Τα κέρδη βγαίνουν από την αξιολόγηση τραπεζικών και εταιρικών ομολόγων (τα κράτη αξιολογούνται δωρεάν, για να διαφημίζουν οι οίκοι το «κοινωφελές έργο» τους – δαπάνες μάρκετινγκ). Οι οίκοι πληρώνονται από αυτούς που αξιολογούνται. Πόσο αξιόπιστα; Μεταξύ 2000 και 2007, η Moody’s αξιολόγησε ως άριστα (ΑΑΑ) 42.625 «πακέτα» τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων. Το 2007, το 89% από αυτά υποβαθμίστηκαν σε «σκουπίδια». Οι αξιολογήσεις ΑΑΑ είχαν γίνει με το μοντέλο «όπου-φυσά-ο-άνεμος». Ωστόσο, οι οίκοι κυριαρχούν. Γιατί;
Στην παγκόσμια κρίση, το 2008, οι G-20 ορκίζονταν ότι θα τους επιβάλλουν αυστηρούς κανόνες επιτήρησης. Επεα πτερόεντα. Τα ισχυρά κράτη, για να σώσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, δημιούργησαν τεράστια ελλείμματα. Τα κράτη «αρρώστησαν» για να σώσουν τις αγορές. Και μετά, οι αγορές εξαπέλυσαν επίθεση στα κράτη. Σήμερα, αντί να ενισχύεται η ρυθμιστική εξουσία των κρατών, οι διεθνείς αγορές (κάθε άλλο παρά ελεύθερες, μονοπωλιακά κυριαρχούνται…) επιβάλλουν τη δική τους πειθαρχία στα κράτη. Οι οίκοι, υπέρτατοι κριτές, εμπροσθοφυλακή αυτής της επίθεσης. Ηδη, η Ουάσιγκτον αναδιπλώνεται. Και η μίζερη συντηρητική Ευρώπη, ψιθυρίζει την οργή της…
Τι θα έκανε η Ευρώπη του Ντελόρ για να αμυνθεί; Πολλά. Θα έδινε, στην πράξη, εξουσία στην Ευρωπαϊκή Αρχή Μετοχών και Αγορών (ESMA) να ελέγχει τις διαδικασίες που ακολουθούν οι οίκοι για να κάνουν αξιολογήσεις. Και να επιβάλλει πρόστιμα ύψους εκατομμυρίων ευρώ ή, ακόμη, να αφαιρεί την άδεια δημοσίευσης αξιολογήσεων σε περιπτώσεις κατάχρησης αγοράς ή «διαρροών». Θα έδινε εντολή στην ΕΚΤ να παρέχει ρευστότητα με βάση δικές της αξιολογήσεις – αγνοώντας τις «τρεις αδελφές». Πάνω από όλα, θα ενίσχυε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) με δύο τρισ. ευρώ, για να μπορεί να σώζει όσα κράτη της θέλουν (έργω!) να σωθούν. Ετσι, θα έκοβε τα πόδια στις αγορές και τους οίκους τους. Αλλά, η σημερινή Ευρώπη είναι δειλή. Βλέπει την κρίση να κατακαίει την περιφέρειά της. Ακούει τον θόρυβο των αγορών που παίρνουν θέση για να πλήξουν τον πυρήνα της. Κι αυτή προσεύχεται, μήπως πτωχεύσει μόνον «επιλεκτικά». Χωρίς να υποψιάζεται ότι έτσι, επιλεκτικά, σύρεται ολόκληρη στη χρεοκοπία. Αυτή είναι η Ευρώπη του κ. Μπαρόζο.