Ο ιστορικός του μέλλοντος θα ανατρέχει στα όσα γράφονται σήμερα για την Αθήνα, επιχειρώντας να καταλάβει τι ήταν αυτό που μετακίνησε τις τεκτονικές πλάκες εκεί γύρω στο 2008 – 2011 και άλλαξε την εσωτερική γεωγραφία της πόλης. Για έναν ψυχρό παρατηρητή, η πρόσφατη μεταμόρφωση της Αθήνας μπορεί να είναι απλώς το αποτέλεσμα της σύγκρουσης αντιθετικών δυνάμεων, αλλά για έναν βαθύτερο αναλυτή, η Αθήνα του σήμερα εκφράζει κάτι πολύ πιο σύνθετο.
Δύσκολο να εντοπίσει κανείς μία χρονική στιγμή κατά την οποία η Αθήνα δεν ήταν σε διαδικασία εσωτερικής ζύμωσης. Αν σήμερα, όμως, υπάρχει μια ιδιαιτερότητα, αυτή είναι η ανατροπή ενός δεδομένου. Και αυτό είναι η συγκυριακή ή μονιμότερη «προλεταριοποίηση» της πλατείας Συντάγματος, της πλατείας που, αν και φέρει στο σώμα της τα Δεκεμβριανά του 1944, κρατήθηκε πάντα ως φυσικός χώρος της μεσαίας, αστικής τάξης.
Εστω και συμβολικά, η κατάληψη της πλατείας Συντάγματος από τους κατασκηνωτές και η εγκατάστασης μιας «εφήμερης» και «κινητής» ακύρωσης του επίσημου χαρακτήρα της με τα συνθήματα στα πανό και τα γκράφιτι στα μαρμάρινα μέλη της πλατείας, είναι μια πράξη που αποσυντονίζει τις συντεταγμένες του γεωφυσικού χάρτη της Αθήνας. Στο πρόσφατο παρελθόν, είδαμε αρκετές ανάλογες μετατοπίσεις. Καμία όμως δεν είχε τον δραματικό συμβολισμό της πλατείας Συντάγματος. Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, και ιδίως μετά το 1997, όταν η Αθήνα έλαβε το χρίσμα για τους Ολυμπιακούς του 2004, είδαμε μείζονες ανακατατάξεις. Από τη μία, παρακολουθήσαμε την πτώση του άξονα της οδού Πατησίων (διεργασία που είχε ξεκινήσει όσο κι αν είχε ηχεί παράξενα από την εποχή της μεταπολίτευσης και την αρχή της εξόδου των αστικών στρωμάτων προς τα προάστια). Και από την άλλη, γίναμε μάρτυρες ενός άτσαλου, αδέξιου και εν πολλοίς χοντροκομμένου «εξευγενισμού» του Ψυρρή και του Κεραμεικού.
Αυτές οι δύο ανατροπές, αν και συνέβησαν στην προ-ολυμπιακή Αθήνα, σε μια εποχή που φαντάζει σήμερα εξόχως μακρινή και ιδιαζόντως «αθώα», εξακολουθούν και σήμερα να ορίζουν τις συντεταγμένες της εσωτερικής γεωγραφίας της Αθήνας. Δηλαδή, ακόμη και σήμερα, έχουμε την τεράστια περιοχή από την Ομόνοια ώς τα Πατήσια και από τη Βάθης ώς τον Αγιο Παντελεήμονα στο χείλος της παραβατικότητας και του αστικού εκφυλισμού, και από την άλλη έχουμε τις πρώην εργατικές και μικροαστικές συνοικίες του Μεταξουργείου, του Κεραμεικού και του Ψυρρή να παλεύουν επί 15 χρόνια με το κτηματομεσιτικό όραμα του «εξευγενισμού». Αυτοί οι βασικοί άξονες δεν έχουν μεταβληθεί παρά τις βίαιες αλλαγές στην αθηναϊκή καθημερινότητα.
Αυτό που δείχνει να μεταβάλλεται με απρόβλεπτη εξέλιξη είναι η διασάλευση της παραδοσιακής ισορροπίας μεταξύ Ομονοίας και Συντάγματος. Η αντίστιξη ανάμεσα στη λαϊκή, ανατολίτικη Ομόνοια και το αστικό, ευρωπαϊκό Σύνταγμα ήταν μια βαθιά καταγεγραμμένη και ευρύτατα αποδεκτή αθηναϊκή συνθήκη, που εξαρμονιζόταν μέσα στο παράλογο της αθηναϊκής λογικής. Η κατάληψη της πλατείας Συντάγματος, ο βαρύτατος τραυματισμός της κατά τα πρόσφατα επεισόδια και το πλήγμα στην τουριστική βιτρίνα της, πέρα από τη λειτουργική και πρακτική επίπτωση, αφήνει ένα πλέγμα συμβολισμών με άδηλες ακόμη παρενέργειες.