Ουδέποτε δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων στο περιθώριο των εκδηλώσεων για την επέτειο της εισβολής του τουρκικού στρατού στην Κύπρο συνέβαλαν στη βελτίωση του κλίματος των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων για τη λύση του Κυπριακού. Η ζημία, ωστόσο, η οποία προκλήθηκε από τις εφετινές δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν, διαφαίνεται κατά πολύ μεγαλύτερη. Πολλώ δε μάλλον, διότι αυτές έλαβαν χώρα την επαύριο των τουρκικών βουλευτικών εκλογών και τις παραμονές μίας από τις κρισιμότερες συντονισμένες διπλωματικές πρωτοβουλίες για τη λύση του Κυπριακού. Αν η διατύπωση μαξιμαλιστικών θέσεων μπορούσε να γίνει κατανοητή μέχρι τις εκλογές της 12ης Ιουνίου, θα αναμένονταν έκτοτε πρωτοβουλίες, οι οποίες θα τεκμηρίωναν την κατ’ επανάληψιν εκφρασθείσα πρόθεση της Τουρκίας να συμβάλει στη λύση του Κυπριακού.
Φευ όμως…. Ο ρητός αποκλεισμός του ενδεχομένου επιστροφής υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση της Μόρφου ή και της Καρπασίας αποτελεί υπαναχώρηση από τους πιο ελκυστικούς για τους Ελληνοκυπρίους όρους του Σχεδίου Ανάν, το οποίο είχε αποδεχθεί η Τουρκία και υπερψηφίσει η τουρκοκυπριακή κοινότητα. Η δήλωση ότι «δεν υπάρχει κράτος με το όνομα «Κύπρος»», αλλά και ο τόνος και το πνεύμα των τοποθετήσεων του Τούρκου πρωθυπουργού τελούν σε πλήρη αρμονία με την καθεστωτική γραμμή, αυτήν που ο ίδιος ο Ερντογάν ανέτρεψε με κίνδυνο πραξικοπήματος εναντίον του το 2003-2004. Η συμμετοχή σε τελετές εγκαινίων έργων προσιδίαζε μάλλον σε περιοδεία σε επαρχία της Τουρκίας παρά σε επίσκεψη, η οποία αποσκοπούσε να προλειάνει το έδαφος για την επιτυχία των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων.
Η σκλήρυνση των τουρκικών θέσεων συνοδεύθηκε από ένα επιπλέον βήμα άνευ προηγουμένου: την απειλή παγώματος των ευρωτουρκικών σχέσεων κατά την περίοδο της κυπριακής προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση το δεύτερο εξάμηνο του 2012, σε περίπτωση που το Κυπριακό δεν έχει λυθεί ώς τότε. Αξιοσημείωτη ήταν τέλος και η απουσία οποιασδήποτε διαλλακτικής διαθέσεως προς τους Τουρκοκυπρίους, οι οποίοι προ μηνών εξέφρασαν επανειλημμένως και μαζικώς την αντίθεσή τους στις πολιτικές της κυβερνήσεως Ερντογάν στα Κατεχόμενα. Οι δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές σε σύνολο μιας κοινότητος 200.000 ατόμων που συμμετείχαν στις πρόσφατες διαδηλώσεις χαρακτηρίσθηκαν συλλήβδην ως «περιθωριακά στοιχεία».
Τούτων δεδομένων και εάν υποτεθεί ότι οι συγκεκριμένες δηλώσεις δεν αποτελούν μέρος μιας -μάλλον άκομψης- διαπραγματευτικής τακτικής της Τουρκίας, δεν φαίνεται πιθανή η ανάληψη ριψοκίνδυνων πολιτικών πρωτοβουλιών από την κυβέρνηση Ερντογάν με σκοπό τη διευκόλυνση των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων. Παράλληλη οπισθοχώρηση παρατηρείται, άλλωστε, και στην πάλαι ποτέ θαρραλέα πολιτική της τουρκικής κυβερνήσεως σχετικά με το Κουρδικό. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι δεν πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες της ελληνοκυπριακής πλευράς για την ευόδωση των διεξαγόμενων διαπραγματεύσεων. Ο τρόπος με τον οποίο οδηγήθησαν σε αποτυχία οι διαπραγματεύσεις το 2004 έπληξε τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και ενός σημαντικού τμήματος της διεθνούς κοινότητος. Πολλοί θεώρησαν ότι στους Ελληνοκυπρίους ανήκε σημαντικό μέρος της ευθύνης για την απουσία λύσεως του Κυπριακού. Ακόμη όμως και αν οι επικείμενες πρωτοβουλίες δεν τελεσφορήσουν με ευθύνη της τουρκικής πλευράς, αυτό θα επιτρέψει να αρθεί η παγιωθείσα από το 2004 εντύπωση ότι οι Ελληνοκύπριοι είναι συνυπεύθυνοι για τη στασιμότητα. Και σε αυτήν την περίπτωση είναι πιθανόν να καταγραφεί σαφής διάσταση μεταξύ ενός σημαντικού μέρους της τουρκοκυπριακής κοινότητος και της Αγκύρας.
* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.