Πόση ανομία μπορεί να αντέξει μια κοινωνία πριν χάσει τη συνοχή της; Πότε περνιέται η γραμμή όπου η πλειοψηφία δεν μπορεί να ανεχτεί πλέον την ασυδοσία κάθε οργανωμένης ομάδας και αρχίζει η δική της αντίδραση; Δυστυχώς, κινδυνεύουμε να δοκιμάσουμε αυτά τα όρια και να μάθουμε τι συμβαίνει όταν η ισορροπία ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες καταρρέει – η ισορροπία που αποτελεί βάση του πολιτισμού.
Ισως τέτοιος κίνδυνος φαίνεται υπερβολικός στην ευρωπαϊκή μας χώρα, αλλά ποιος θα περίμενε ότι σήμερα θα ζούσαμε με τις συνέπειες της οικονομικής κατάρρευσης; Η κατάσταση δημιουργήθηκε κυρίως από κυβερνήσεις που δεν τολμούσαν να αντισταθούν στις απαιτήσεις οργανωμένων ομάδων. Ετσι, διάφορες ομάδες αύξαναν συνεχώς τις διεκδικήσεις τους -σε βάρος του συνόλου- έως την ώρα που η χώρα γονάτισε κάτω από το ασήκωτο βάρος του χρέους. Εκτός από ελάχιστες (και βραχύβιες) προσπάθειες να αποτραπεί η κατάρρευση, διαδοχικές κυβερνήσεις ακολούθησαν μια πολιτική εκδικητικής φυγοπονίας: όποτε προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις προκαλούσαν αντιδράσεις η κυβέρνηση απαντούσε: «Δεν θέλετε μεταρρυθμίσεις; Εντάξει, θα δείτε τι θα πάθετε».
Η έλλειψη προσωπικής και ομαδικής πειθαρχίας μάς οδήγησε σε οικονομικό αδιέξοδο και αναγκαστήκαμε να δεχθούμε τη μεγαλύτερη βοήθεια που δόθηκε ποτέ σε μια χώρα. Η οικονομική ανάκαμψη, όμως, εξαρτάται από τη βούληση της κοινωνίας να αντέξει τις στερήσεις και να βρει νέους τρόπους ανάπτυξης. Αυτό απαιτεί πειθαρχία στο προσωπικό επίπεδο, αλλά κυρίως στο επίπεδο των πολιτικών και κρατικών θεσμών – οι υπεύθυνοι πρέπει να σηκώσουν τα βάρη που αναλογούν στα αξιώματά τους.
Οταν η κυβέρνηση δεν τολμάει να εφαρμόσει τους νόμους, όταν ομάδες πολιτών πιστεύουν ότι μπορούν να παρανομούν χωρίς συνέπειες, εδραιώνεται μια άδικη κοινωνία, όπου οι ισχυρότεροι ευημερούν σε βάρος των άλλων. Οπως τόσα άλλα στραβά σε αυτήν τη χώρα, συνηθίσαμε να ζούμε με την αδικία, σαν να μην είχαμε εναλλακτική λύση. Βλέποντας, όμως, τη ζημιά που κάνουν μικρές ομάδες στις προσπάθειες επιβίωσης των άλλων, πλησιάζουμε στο σημείο που αν η κυβέρνηση δεν επιβάλλει το νόμο, η μια ομάδα θα αρχίσει να μάχεται την άλλη στην προσπάθειά της να επιβιώσει. Τότε θα απομακρυνθεί απελπιστικά η ανάκαμψη.