Αν κάτι μου κεντρίζει το ενδιαφέρον στις καλοκαιρινές διαδρομές μου στην περιφέρεια είναι οι συζητήσεις μου με τους ντόπιους. Τους προκαλώ, προσδοκώ απαντήσεις και ώρα την ώρα πιάνω τον σφυγμό μιας κοινωνίας που για δεκαετίες έζησε το παραμύθι της πολιτείας και των πολιτικών. Δεν είναι εύκολο αυτό το χόμπι, ειδικά στις μικρές κοινότητες, όπου οι πολίτες δεν ζουν συχνά περιστατικά αιχμής και η κανονικότητα του χθες έχει τελειώσει. Οι επιδοτήσεις, τα πήγαινε – έλα στις τράπεζες, τα τρακτέρ και οι αλωνιστικές μηχανές, οι παλιές καλλιέργειες, η έλλειψη εργατικών χεριών φθίνουν συνεχώς και η πόκα στον καφενέ γίνεται ίσως το σταθερότερο σημείο αναφοράς. Ο δημοσιογράφος που τολμά να παρέμβει στη φθίνουσα αυτή πορεία κινδυνεύει να σταυρωθεί μαζί με όλο τον πολιτικό κόσμο της χώρας. «Εσείς και οι πολιτικοί ευθύνεστε για την κατάντια μας», θα μου φωνάξει ένας χωρικός σε καφενείο της Βέροιας, υψώνοντας το λάβαρο της νέας γενιάς των αγανακτισμένων πολιτών.
Η εικόνα διαφέρει στα τουριστικά θέρετρα. Ο χρόνος αποδίδει τα μέγιστα σε διάστημα μόλις δύο μηνών. Αν αρχίσεις να ρωτάς, σε αποφεύγουν, προσφέροντάς σου μια παγωμένη κόκα κόλα. Στο κάτω κάτω, όπως μου εξομολογήθηκε νεαρός μπάρμαν στο Μακρυγιαλό, η γκρίνια και ο μεγάλος προβληματισμός θα ‘ρθουν αργότερα, όταν οι εποχικοί εργαζόμενοι θα στηθούν στην ουρά των ταμείων ανεργίας και οι ιδιοκτήτες των μαγαζιών ή των ενοικιαζόμενων δωματίων θα τρέχουν να ξεχρεώσουν περσινά και προπέρσινα χρέη.
Και όμως, η ομοιομορφία δεν είναι δεδομένη. Από δω κι από κει ξεπετάγεται το διαφορετικό. Μικρές ανθρώπινες κουκκίδες που αυτή τη φορά συνάντησα στο Λεβίδι Μαντινείας. Η κυρία Ευφροσύνη και ο Σωτήρης. Η κυρία Ευφροσύνη, συνταξιούχος τραπεζικός από την Αθήνα, εγκατέλειψε την πρωτεύουσα για ν’ ανοίξει ένα μαγαζάκι με ευφρόσυνες λιχουδιές. «Δεν θα το άλλαζα με τίποτα», μου λέει με ένα γενναιόδωρο χαμόγελο, παρ’ ότι παραδέχεται πως οι ντόπιοι προτιμούν την πλατεία! Ο Σωτήρης δουλεύει μπάρμαν σε ξενοδοχείο της περιοχής. Κουβεντιάζοντας μαζί του αναγνώρισα την ορθολογική σκέψη ενός νέου με το πλεονέκτημα της αυτοκριτικής: «Η δίχως σύνορα απληστία ήταν η καθημερινότητά μας. Ολοι θέλαμε να βάλουμε το δάκτυλο στο βάζο με το μέλι και όταν δεν μπορούσαμε, καταγγέλλαμε τους διπλανούς μας. Σήμερα όλοι παριστάνουμε τους αγανακτισμένους. Αν αυτό δεν είναι ύβρις, τι είναι;»
Υβρις; Δεν ξέρω. Ξέρω όμως ότι το πολιτικό προσωπικό της χώρας οφείλει να αποτραβηχτεί από τους παραπλανητικούς καθρέφτες, παροτρύνοντας τις κοινωνίες να πράξουν το ίδιο. Δίπλα του ας υπάρξουν νέοι ευεργέτες, υγιείς επιχειρηματίες που θα μιμηθούν κάποιους Ιταλούς επιχειρηματίες, οι οποίοι αυτόν τον καιρό βάζουν πλάτη για να μη βουλιάξει η Ιταλία. Τέτοιες πράξεις ευθύνης ίσως τελικά γίνουν κινητήρια δύναμη για έναν λαό που δύσκολα απορρίπτει την κανονικότητα των τελευταίων δεκαετιών.