Ο Γουόρεν Μπάφετ, τρίτος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, με περιουσία που σύμφωνα με το περιοδικό Forbes αγγίζει τα 50 δισ. δολάρια, κάλεσε την κυβέρνηση των ΗΠΑ να φορολογήσει περισσότερο τους πλουσιότερους Αμερικανούς. Κατέθεσε έτσι μια διαφορετική άποψη από τους υπερασπιστές τους στο Tea Party, που αρνούνται την άρση των φοροελαφρύνσεων προς τους πολύ πλούσιους. Λόγω της διευρυνόμενης οικονομικής ανισότητας στις ΗΠΑ -το 25% των νοικοκυριών κατέχει το 87% του πλούτου- η χώρα έχει πληθώρα εκατομμυριούχων: συγκεκριμένα, 8,4 εκατομμύρια πέρυσι. Μια αύξηση της φορολόγησής τους θα μπορούσε να συνδράμει σημαντικά την αμερικανική κυβέρνηση για μια πιο δίκαιη κατανομή του κόστους που συνεπάγεται το έργο της μείωσης του δημοσίου χρέους τα επόμενα χρόνια.
Στη δοκιμαζόμενη από την κρίση Ελλάδα της αναγκαστικής δημοσιονομικής προσαρμογής, ελλείψει πολλών εκατομμυριούχων, και μάλιστα με κοινωνική συνείδηση εξίσου ανεπτυγμένη με εκείνη του κ. Μπάφετ, το βάρος της συνεισφοράς πέφτει στη μεσαία τάξη. Κι ενώ μέχρι σήμερα η προσοχή στρέφεται στους μικρομεσαίους, καθώς οι αυξήσεις των φόρων πλήττουν άμεσα το βιοτικό τους επίπεδο, σημαντικές είναι οι επιπτώσεις και για τους σχετικά πιο ευκατάστατους. Σίγουρα οι αυξήσεις των φόρων είναι λιγότερο απειλητικές γι’ αυτούς, αλλά δεν παύουν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία. Μεταξύ άλλων, μειώνουν τα κίνητρα για δημιουργικότητα και παραγωγικότητα σε ατομικό επίπεδο, με αρνητικές συνέπειες για την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και τη ζητούμενη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.
Ιδιαίτερα οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα που αμείβονται καλά για τα ελληνικά δεδομένα βαρυγκομούν για το δυσανάλογο φορολογικό βάρος που έχουν επωμισθεί τα τελευταία χρόνια. Με δεδομένο ότι πρόκειται για περιζήτητα στελέχη επιχειρήσεων με καλές σπουδές και εμπειρία, πολλοί αναζητούν με αξιώσεις διέξοδο στο εξωτερικό, καθώς μάλιστα η οικονομική ύφεση περιορίζει τις προοπτικές τους εντός των συνόρων. Και αυτό, την ώρα που η Ελλάδα τούς έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ. Πέρα από το υλικό κόστος των έκτακτων εισφορών και των αυξήσεων στη φορολογία, περισσότερο αντιδρούν στην αδικία αυτών των βαρών. Προτού ακόμη η οικονομική κρίση ενσκήψει στη χώρα, θυμάμαι την έκπληξη και τον θυμό ενός υψηλόμισθου στελέχους, όταν διαπίστωσε ότι οι υψηλές απολαβές από τη μισθωτή της εργασία την έβαλαν στη λίστα με τους 100 πλουσιότερους Ελληνες, σύμφωνα τουλάχιστον με τα δηλούμενα στην εφορία. «Μα είναι δυνατόν να είμαι πιο πλούσια από γνωστά επιχειρηματικά ονόματα», αναρωτιόταν – και να φορολογείται αναλόγως, να προσθέσουμε.
Είναι ένα αίσθημα αδικίας που η κυβέρνηση επιχειρεί να μετριάσει με την ανακοίνωση προόδων στο μέτωπο κατά της φοροδιαφυγής, όπως οι τελευταίες ειδήσεις περί εντοπισμού περιπτώσεων φοροδιαφυγής από ιατρούς, καθηγητές πανεπιστημίου, και άλλους επιτυχημένους επαγγελματίες. Πρόκειται για σημαντικό βήμα, αλλά κρισιμότερο είναι η απόδειξη και η επιβολή της προβλεπόμενης ποινής, η οποία πολλοί τονίζουν ότι πρέπει να είναι άμεση και παραδειγματική, ώστε να συμβάλει στην εξάλειψη του φαινομένου. Το τελευταίο αποτελεί το κλειδί για την επίτευξη φορολογικής δικαιοσύνης.
Στην πρόσφατη συνέντευξή του στην «Κ», ο Τζόζεφ Στίγκλιτς ήταν επιφυλακτικός σχετικά με τις δυνατότητες μιας διόρθωσης όσο η φοροδιαφυγή παραμένει τόσο διαδεδομένη. Ο οικονομολόγος απέδωσε τον υψηλό ΦΠΑ, που δεν είναι προοδευτικός και γι’ αυτό θεωρείται πιο άδικος, στη χαμηλή αποτελεσματικότητα του φόρου εισοδήματος. Και πρόσθεσε ότι το δεύτερο πιο σημαντικό μετά την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής είναι η προσφορά καλών υπηρεσιών, ώστε να αισθάνονται οι πολίτες ότι οι φόροι που πληρώνουν έχουν αποτέλεσμα, σε αντίθεση με το σημερινό αίσθημα πολλών φορολογουμένων ότι δεν παίρνουν τίποτε σε αντάλλαγμα. Αυτό με τη σειρά του τους δείχνει τον δρόμο για τη φοροδιαφυγή, βάζοντας τη χώρα σε έναν καταστροφικό φαύλο κύκλο.