Κυριάρχησαν οι πολιτικοί χθες το απόγευμα στο νεκροταφείο του Παπάγου, αλλά δεν έλειψε και η λογοτεχνική κοινότητα. Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, αφού ο πολιτικός και συγγραφέας Νίκος Θέμελης, αφοσιώθηκε με συνέπεια και πάθος τόσο στην πολιτική όσο και στη λογοτεχνία. Και ήταν αναμφίβολα ο πιο πολιτικός συγγραφέας στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία. Ηταν· γιατί το περασμένο Σάββατο, στις 6 το απόγευμα έχασε μια δύσκολη μάχη που έδωσε με γενναιότητα και αξιοπρέπεια επί πολλά χρόνια. Στα 64 χρόνια του ο Νίκος Θέμελης νικήθηκε από τον καρκίνο.
Ενας και μοναδικός ο επικήδειος, χθες στο νεκροταφείο του Παπάγου, από τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, με τον οποίο ο Νίκος Θέμελης συνέδεσε την πολιτική του διαδρομή, αλλά και το όραμα και τις αξίες του. Ολες υπάρχουν, λιγότερο ή περισσότερο συγκαλυμμένες, στα λόγια των ηρώων του, που αναζητούσαν μαζί του την ταυτότητα του Ελληνισμού στα χρόνια της δημιουργίας του νεότερου ελληνικού κράτους και υπέφεραν από τους διχασμούς και τις παθογένειες. Και όλες τις υπερασπιζόταν με μοναδική ευγένεια και ανάλογο πάθος κάθε φορά που με αφορμή ένα καινούργιο του βιβλίο τον συναντούσαμε. Ακόμα κι όταν η ασθένεια είχε αρχίσει να δείχνει το πολύ σκληρό της πρόσωπο.
Οι συνεντεύξεις με τον Νίκο Θέμελη δεν ήταν ποτέ στεγνές και διεκπεραιωτικές. Κι ας έλεγε στην αρχή ότι μόνο για το βιβλίο θα μιλήσει. Ποτέ δεν έμενε σ’ αυτό. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε; Κάθε φορά η κουβέντα λοξοδρομούσε κι έθιγε όσα πάντα τον αφορούσαν και τον πάθιαζαν. Κυρίως την ανάγκη για διάλογο, ανάμεσα στους πολιτικούς, τις απόψεις, τους πολίτες: «Αν δεν καθίσουμε να συνεννοηθούμε χωρίς παρωπίδες, θα τρώμε τα σκαμπίλια το ένα πίσω από το άλλο», έλεγε στην τελευταία του συνέντευξη στην «Κ» (24/10/10). Και άκουγε πάντα κάθε ερώτηση, κάθε απορία, κάθε άποψη. Τη ζύγιζε και τη σκεφτόταν.
Παιδεία και ήθος
Ο Νίκος Θέμελης ήταν ακριβώς όπως τον περιέγραψε χθες, εμφανώς συγκινημένος, ο Κώστας Σημίτης: «…η ευρωπαϊκή ιδέα σε πράξη, ο εκσυγχρονισμός σε μαχητική έκδοση. Απέναντι στην εκτεταμένη μιζέρια της ελληνικής πολιτικής ζωής που απεχθάνεται τη μόρφωση, δυσπιστεί στην ευπρέπεια και καλλιεργεί μια επίπλαστη ευαισθησία ήταν ο σταθερός υπερασπιστής του ορθολογισμού, της παιδείας, της γνώσης, της εντιμότητας και του ήθους. Γι’ αυτόν η πολιτική δεν περιοριζόταν στη διαμάχη για την εξουσία και τη νομή της, αλλά αφορούσε αξίες, οράματα, πεποιθήσεις για την κοινωνική ζωή. Εδινε σημασία στις άλλες γνώμες, αποστρεφόταν τις εμπάθειες και τους δογματισμούς, πρόσεχε τις προσωπικές πλευρές των προβλημάτων, προσπαθούσε να πετυχαίνει συνθέσεις. Αλλά ήταν ταυτόχρονα κριτικός όταν έπρεπε, καυστικός για την ιδιοτέλεια, ειρωνικός για τα μεγάλα λόγια. Πάντα σταθερά προσηλωμένος στις αξίες που πίστευε: στην αντίληψή του για μια κοινωνία που πρέπει να βελτιώνει συνεχώς το επίπεδό της, στην πεποίθησή του ότι κάθε άτομο έχει ευθύνη απέναντι στους πολίτες και γι’ αυτό είναι επιβεβλημένη η ειλικρίνεια στις ανθρώπινες σχέσεις, η εναντίωση στους άκρατους εγωισμούς, η διαμάχη με την ισοπεδωτική μετριότητα».
Αξίες που ήταν και η επίγευση των βιβλίων του. Επτά πρόλαβε να ολοκληρώσει μέσα σε λίγα χρόνια, και όλα αγαπήθηκαν και διαβάστηκαν πολύ (οι συνολικές πωλήσεις ξεπερνούν τις 800 χιλιάδες αντίτυπα). Γιατί η λογοτεχνία δεν ήταν η διαφυγή του («δεν έχω ανάγκη διαφυγής», έλεγε), αλλά μια ακόμη πλευρά ενός ενεργού πολίτη. «Κέρδισα πολλά από τη φιλία μας», είπε χθες ο Κώστας Σημίτης. Ολοι κερδίσαμε πολλά από τη γνωριμία μας με τον Νίκο Θέμελη. Φρόντισε να μοιράσει απλόχερα ιδέες και συναισθήματα.
– Παρόντες χθες στην κηδεία του Νίκου Θέμελη ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου με τη σύζυγό του Αντα, οι υπουργοί Ευ. Βενιζέλος, Γ. Ραγκούσης, Γ. Παπακωνσταντίνου, Μιχ. Χρυσοχοΐδης, Αν. Λοβέρδος, Μ. Παπαϊωάννου και πολλοί νυν και πρώην βουλευτές του ΠΑΣΟΚ. Τη Νέα Δημοκρατία εκπροσώπησε ο Δημήτρης Σιούφας και από τη Δημοκρατική Αριστερά ο Σπύρος Λυκούδης και ο Σταύρος Λιβαδάς. Συλλυπητήριο μήνυμα εξέδωσε και η Προεδρία της Δημοκρατίας. «Ο Νίκος Θέμελης υπήρξε παράδειγμα σεμνότητας και πνευματικότητας», αναφέρει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. κ. Κάρολος Παπούλιας.
Τα βιβλία του
Ο Νίκος Θέμελης εμφανίστηκε στην ελληνική λογοτεχνία μόλις το 1998, με το μυθιστόρημα «Η αναζήτηση», το οποίο ήταν η αρχή της τριλογίας του. Με την πρώτη του κιόλας εμφάνιση προκάλεσε αίσθηση. «Η αναζητηση» σημείωσε υψηλές πωλήσεις, όπως και τα επόμενα βιβλία. Η τριλογία ολοκληρώθηκε με τα βιβλία «Η ανατροπή» (2000) και «Η αναλαμπή» (2003). Το 2005 εκδόθηκε το «Για μια συντροφιά ανάμεσά μας», το 2007 το «Μια ζωή, δυο ζωές» και το 2008 το μυθιστόρημα «Οι αλήθειες των άλλων» (όλα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Κέδρος»). Το τελευταίο του μυθιστόρημα, «Η συμφωνία των ονείρων», κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 2010 από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο».