Ας μην ξεχνάμε την αιτία της πανικόβλητης και ατυχέστατης προσπάθειας του Γιώργου Παπανδρέου να απαλλαγεί -μέσω δημοψηφίσματος- από την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας: την ανάγκη ριζικών μεταρρυθμίσεων, τη λαϊκή οργή που αυτές προκαλούν και τη σποραδική βία μικρών, αλλά επίμονων ομάδων. Οταν ο μύθος ότι οι κυβερνήσεις μας δεν έχουν ανάγκη να κυβερνούν (παρά μόνο να καμώνονται ότι κυβερνούν) προσέκρουσε σε αυτή την πραγματικότητα, επόμενο ήταν ότι κάτι θα λύγιζε. Ο αδύναμος κρίκος, από την εκλογή του ως πρωθυπουργός πριν από δύο χρόνια, ήταν ο Γιώργος Παπανδρέου. Ο άνθρωπος που είχε κάνει σημαία τη συνεννόηση και τη διαφάνεια, εντός και εκτός συνόρων, τραυμάτισε την αξιοπιστία του ανεπανόρθωτα με αυτοσχεδιασμούς που αιφνιδίασαν και τους στενότερους συνεργάτες του. Φάνηκε να χάνει την ψυχραιμία του κάτω από την πίεση των διαδηλώσεων και των αμείλικτων επιθέσεων των κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Ποιος θα αντέξει αυτά που λύγισαν τον Γιώργο Παπανδρέου; Ποιος πρωθυπουργός, ποια κυβέρνηση, θα αγνοήσει τις αντιδράσεις που θα υπάρξουν στην εφαρμογή των μέτρων των οποίων η ψήφιση και μόνο προκάλεσε ρήξη στην κοινωνία – μέτρα όπως απολύσεις στο Δημόσιο, νέες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, σκληρότερη φορολόγηση, ιδιωτικοποιήσεις, αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας;
Σήμερα, η χώρα έχει ανάγκη από έναν πρωθυπουργό ο οποίος ούτε θα χάνει την ψυχραιμία του ούτε θα φοβάται να αναλάβει τις ευθύνες του στο εσωτερικό και στις σχέσεις με τους εταίρους μας. Οταν το ΠΑΣΟΚ, με άνετη πλειοψηφία, δίσταζε να στηρίξει τις αποφάσεις του, και σύσσωμη η αντιπολίτευση τις στηλίτευε, θα μπορούν μέλη ενός συνασπισμού να εφαρμόσουν τα μέτρα που αναθεμάτιζαν έως τώρα; Και τα κόμματα που θα μείνουν εκτός όποιας κυβέρνησης, όπως και συνδικάτα και άλλες οργανωμένες ομάδες, θα αναλογιστούν τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η Ελλάδα ή -ενθαρρυμένοι από τα πάθη του Παπανδρέου- θα συνεχίσουν να επενδύουν στην ελπίδα του χάους; Οι εκδηλώσεις εναντίον των μέτρων θα καθορίσουν, σε μεγάλο βαθμό, τη νομιμοποίηση της νέας κυβέρνησης, τη διαπραγματευτική της δύναμη με τους δανειστές μας, και, συνεπώς, το μέλλον μας.
Δεν είναι τυχαίο ότι και τις δύο φορές που ο Παπανδρέου επιχείρησε να πετάξει από πάνω του την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας, ήταν με φόντο ξεσπασμάτων οργής και βίας. Τον περασμένο Ιούνιο, κατά τη βουλευτική συζήτηση και ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος λιτότητας, ο Παπανδρέου ξαφνικά είπε στον αρχηγό της Νέας Δημοκρατίας, Αντώνη Σαμαρά, ότι θα αποχωρούσε από την πρωθυπουργία για να διευκολύνει τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας· η δεύτερη ακολούθησε τις διαδηλώσεις της 28ης Οκτωβρίου και την ακύρωση της ετήσιας στρατιωτικής παρέλασης στη Θεσσαλονίκη, λίγες μόνο ημέρες μετά τη διαπραγμάτευση για την απομείωση τους χρέους.
Οι αδυναμίες του Παπανδρέου συχνά επισκίαζαν τις αρετές του. Η έλλειψη ψυχραιμίας μπροστά στην οργή του πλήθους, η έλλειψη οργανωτικότητας, η εμμονή σε άκαιρους νεωτερισμούς πολλαπλασιάζονταν σε ολέθριο βαθμό επειδή το ΠΑΣΟΚ παρέμεινε όχημα του αρχηγού, όπως όταν το ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Από την άλλη πλευρά, η Νέα Δημοκρατία του Αντώνη Σαμαρά φαίνεται να απαρνείται την ταυτότητά της ως κεντροδεξιού κόμματος, υπηρετώντας τις εμμονές και τα οράματα του δικού της αρχηγού. Η αδυναμία συνεννόησης Παπανδρέου και Σαμαρά έχει στοιχίσει πολύ ακριβά στη χώρα και η συνεχόμενη έλλειψη ενότητας ανάμεσα στα δύο μεγαλύτερα κόμματα θα διαιωνίσει τα προβλήματα που δεν μπόρεσε να λύσει το ΠΑΣΟΚ μόνο του. Η ανανέωση της ασυνεννοησίας, όπως φάνηκε μετά την ψήφο εμπιστοσύνης προχθές, θα επιδεινώσει την εικόνα της Ελλάδας στη διεθνή σκηνή ακόμη περισσότερο.
Αλλά η εικόνα της Ελλάδας και οι σχέσεις της με τους εταίρους και δανειστές μας δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Το μεγάλο διακύβευμα είναι να πειστούν οι πολίτες ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι απολύτως απαραίτητες και ότι ο άμεσος στόχος είναι μεγαλύτερη δικαιοσύνη και η βελτίωση των προοπτικών της χώρας. Μόνο μια δυνατή κυβέρνηση με τη μεγαλύτερη δυνατή νομιμοποίηση θα μπορέσει να το πετύχει αυτό. Η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, μόνη της, απέτυχε. Ούτε η Νέα Δημοκρατία μόνη της θα τα κατάφερνε. Ας δουν όλα τα κόμματα (όπως και όλες οι σκόρπιες ομάδες συμφερόντων) την αλήθεια και ας αναλάβουν την ιστορική τους ευθύνη: να δώσουν, με την ενότητά τους, παρηγοριά και σιγουριά στους πολίτες και να παρουσιάσουν με αποφασιστικότητα ένα ενιαίο μέτωπο στους εταίρους μας.