Μνήμη Αντώνη Αστρινάκη (1956-2011)
Ο θάνατος του Φρήντριχ Αντολφ Κίττλερ (1943-2011) πέρασε, όπως ήταν αναμενόμενο, μάλλον απαρατήρητος από τα ελληνικά έντυπα, όσο απαρατήρητος, σχεδόν αθέατος, παρέμεινε ο Γερμανός θεωρητικός των Μέσων και στην εγχώρια ακαδημαϊκή κοινότητα. Παρά την αξιέπαινη προσπάθεια των εκδόσεων «Νήσος», τη μεταφραστική επίδοση της πρόωρα χαμένης Τούλας Σιετή («Γραμμόφωνο, κινηματογράφος, γραφομηχανή», 2005), σχεδόν 20 χρόνια από την έκδοση του πρωτότυπου, και τη συμβολή του Ινστιτούτου Γκαίτε (βλ. και «Καθημερινή», 13/11/2005), το έργο του Γερμανού θεωρητικού και στοχαστή των μίντια δεν είχε την αρωγή των νεοελλήνων διανοουμένων ούτε ευδοκίμησε στο καλλιεργημένο αναγνωστικό κοινό.
Ο Κίττλερ δεν (θα μπορούσε να) ήταν προφητικός, όπως ο Μάρσαλ ΜακΛούαν, ούτε τόσο ελκυστικός όσο ο φίλος του Βιλέμ Φλουσέρ, που μπορεί να (εισ)ακουστεί ως flip side της προσέγγισης του Γερμανού «μιντιολόγου»: εκείνος προσεγγίζει το φαινόμενο με μετα-στρουκτουραλιστικές προκείμενες που εναρμονίζονται με το κατασκευαστικό σχέδιο των μέσων μαζικής επικοινωνίας, ενώ ο Φλουσέρ επιχειρεί μια φαινομενολογική αναζήτηση της σκέψης που αρθρώνεται μέσα από τις χειρονομίες, ως προϋπόθεση και ταυτόχρονα αποτέλεσμα της επικοινωνίας.
Από το πολυσχιδές έργο του, που πάντως δεν κατέστη εφικτό να στεγαστεί σε έναν εκδοτικό οίκο, όπως τον Suhrkamp ή τον Fink, γεγονός που θα διευκόλυνε την ευρύτερη διάδοσή του, τα «συστήματα καταγραφών» («Aufschreibesysteme») κατέχουν κομβική θέση στη θεωρία του, χάρις στην «Αγία Τριάδα» των μέσων: το γραμμόφωνο, τον κινηματογράφο και τη γραφομηχανή. Πρόκειται για τα κύρια συστατικά της νεωτερικής επικοινωνίας, ό,τι, στην εκδοχή του Μπαρτ, περικλείεται στο «Εικόνα, Μουσική, Κείμενο», τα οποία αναπαράγουν διαμεσολαβητικά, αποθηκεύουν και μετασχηματίζουν τις θεμελιώδεις εκφράσεις και εκφάνσεις του ανθρώπινου λόγου.
Υποβάλλοντας τη διατριβή του στο Φράιμπουργκ, η πανεπιστημιακή κοινότητα αμφισβήτησε την επάρκειά του, συντάσσοντας 13 πορίσματα μέχρι να κάνει τις απόψεις του αποδεκτές. Η βασική του θέση «κάθε εποχή σκέφτεται τη νύχτα και ονειρεύεται τη μέρα, ακριβώς όπως το υπαγορεύουν οι τεχνολογίες της» εκτιμήθηκε αρχικά ως «φληναφήματα της ερμηνευτικής», ενώ οι διαχειριστές της καθαρότητας της γερμανικής φιλολογίας (επίγονοι εκείνων που ουσιαστικά απέτρεψαν τον Μπένγιαμιν να υποβάλει την «Προέλευση του γερμανικού δράματος» στη διαδικασία κρίσης για υφηγεσία) τον αποκήρυσσαν μετά βδελυγμίας.
Ο Κίττλερ, ήταν ένας αρχαιολόγος των Μέσων που ξεκινούσε συχνά τα σεμινάριά του στο Φράιμπουργκ διαβάζοντας από το «Γεράκι της Μάλτας», του Ντάσιελ Χάμμετ, για να καταλήξει, μέσα από την αρχαιοελληνική παράδοση, «στη γραφομηχανή του Νίτσε και τους γραμματείς του» και τον αποκωδικοποιητή Enigma. Σαν ένα περίεργο παιδί, που διαλύει το παλιό ραδιόφωνο για να εντοπίσει την πηγή της φωνής, του ήχου, της μελωδίας, έτσι «ξεχαρβαλώνει» με δημιουργική μανία το Μέσο (μηχανή προβολής, γραμμόφωνο, γραφομηχανή) για να ανακαλύψει την αρχιτεκτονική των κυκλωμάτων και τη λειτουργικότητα της συνδεσμολογίας: μια μετα-γενεαλογία του αυτόματου που αναδεικνύει το hardware της σκέψης μέσα από την υλικότητα της επικοινωνίας, όπως επεσήμαναν σημαντικοί μελετητές του έργου του.
Στην πολιτισμική ιστορία της επικοινωνίας ο Κίττλερ δεν «άφησε εποχή», απλώς δημιούργησε μια νέα, μεταλαμπαδεύοντας το πνεύμα των ανθρωπιστικών σπουδών και εμφυσώντας ψυχή στις νεωτερικές τεχνολογίες των Μέσων.