Το εκκλησάκι της Ρεματιάς στην Αύρας έχει φίλους και επισκέπτες κι έναν μόνιμο νοικάρη, που μπαινοβγαίνει από το παράθυρο, κάθεται στη βαλανιδιά κι εποπτεύει. H Μαρίνα που φροντίζει το ασκηταριό του Αγίου Τιμόθεου περηφανευόταν για τον φτερωτό της φίλο που κάνει συντροφιά με τους Αγίους στα εικονίσματα. Αυτά, ώς χθες, δηλαδή, 17 Μαρτίου, εορτή του Οσίου Αλεξίου του Ανθρώπου του Θεού, γιατί ο Κοκκινολαίμης «χάθηκε το πουλί, άφαντο, κι έκανε και ζημιά!». Να φύγει χωρίς να με αποχαιρετήσει, ούτε ένα «τσίου»! Και γέμισε λάδια το χώμα στο εκκλησάκι. Και πέταξε χάμω την καντηλήθρα του Αγίου Τιμόθεου!
Λίγο κράτησε το παράπονό της, γιατί αμέσως μετά στεναχωριόταν… – «τόσο δα πουλάκι, ξεκίνησε πάλι για τα βόρεια! Θα τα καταφέρει κι εφέτος για να μας ξανάρθει το φθινόπωρο, το μανάρι μου…».
Η αληθινή ιστοριούλα κανονικά σταματά εδώ, ένα ευχάριστο πρελούδιο κοντά στη Φύση σε μια Κυριακή προεκλογικών ζυμώσεων και ειδικού βάρους – εκλογή Βενιζέλου, ομάδα εκλογικού αγώνα Σαμαρά με σύνθεση χωρίς ούτε μία γυναίκα, όταν το εκλογικό σώμα είναι γυναίκες το 51%, αχ! ποσόστωση, αχ! Πηνελόπη Δέλτα, Κόμμα εδώ, Κόμμα εκεί, πού είναι το ΠΑΣΟΚ, και επιστροφές «ανενδότων» πίσω στο μαντρί. Υπάρχει όμως συνέχεια, γιατί ίσως και η μετανάστευση να ‘ναι μια κάποια λύση στην πολιτική, και κάτι ξέρει ο Κοκκινολαίμης και φεύγει, πάει βόρεια.
Στην Κηφισιά όπου συμβαίνουν τα φυσικά… έπεα πτερόεντα, όπου υπάρχει ερώτηση, υπάρχει όχι μόνο απάντηση αλλά και επιστημονική εξήγηση. Το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, που ιδρύθηκε το 1964 και λειτουργεί από το 1970, έχει φέρει κοντά στη Φύση και στα θαύματά της φουρνιές μαθητόκοσμου που ξεκίνησαν επισκέπτες στα σχολικά προγράμματα και κατέληξαν επιστήμονες και καθηγητές. Ζητήσαμε τα φώτα της δρος Μαρίας Δημάκη του Μουσείου Γουλανδρή στο Τμήμα Φυσικής Ιστορίας. Εχει διδακτορικό στη Βιολογία, έχει διδάξει στα TEI Αθηνών και είναι ειδική στο θέμα της μετανάστευσης των αποδημητικών πτηνών. Οι πληροφορίες της, επιστημονικές και με απλότητα διατυπωμένες, απαντούν στην αγωνία της κάθε Μαρίνας που αγωνιά «ένα τόσο δα πουλάκι, μια ψυχούλα, θα τα καταφέρει σ’ ένα τόσο μακρινό ταξίδι»!
Η μετανάστευση των πουλιών
…είναι από τα πιο εντυπωσιακά φαινόμενα στον φυσικό κόσμο που κεντρίζει τη φαντασία και προκαλεί θαυμασμό! Κάθε χρόνο περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια πουλιά μεταναστεύουν στις διάφορες ηπείρους. Από τα περίπου 10.000 είδη πουλιών που υπάρχουν στον κόσμο, τα 1.800 είναι μεταναστευτικά. H μετανάστευση -εξηγεί η δρ Δημάκη- είναι μια προσαρμογή στην εκμετάλλευση της εποχικής αφθονίας τροφής, της μεγάλης διάρκειας της ημέρας και της αποφυγής περιοχών με χαμηλές θερμοκρασίες. Αυτό το πανάρχαιο ταξίδι της μετανάστευσης θεωρείται κληρονομικό ένστικτο, οφειλόμενο σε παλιές συνήθειες, όταν εξαιτίας κλιματολογικών ή γεωλογικών δυσμενών μεταβολών του περιβάλλοντος τα πτηνά αναγκάζονταν να μετακινηθούν από τη μια περιοχή στην οποία ζούσαν, σε άλλη για να βρουν ευνοϊκές συνθήκες διαβίωσης και κυρίως τροφής. Προσέξτε εδώ! Αν και το πέρασμα πάνω από τη Μεσόγειο Θάλασσα και την έρημο της Σαχάρας είναι επίπονο και επικίνδυνο, τα πουλιά επιμένουν στην επιλογή της μετανάστευσης. Γνωρίζουν ότι όποιες και να είναι οι απώλειες, είναι πάντα λιγότερες από αυτές που θα είχαν αν έμεναν στο ίδιο μέρος! Πολλά πουλιά μεταναστεύουν μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής, κυρίως τα εντομοφάγα είδη, όπως τα χελιδόνια. Ενας άλλος τύπος μετανάστευσης είναι μεταξύ βόρειας ή ανατολικής Ευρώπης και Μεσογείου ή δυτικής Ευρώπης, ο οποίος παρατηρείται κυρίως σε σποροφάγα και καρποφάγα είδη. H μετανάστευση στην Ελλάδα αρχίζει το φθινόπωρο κατά τις αρχές ή τα μέσα Αυγούστου και συνεχίζεται μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου ή τις αρχές Νοεμβρίου. Και την άνοιξη, από τα μέσα Μαρτίου -όπως τώρα, δηλαδή- μέχρι τα μέσα Μαΐου.
Σταθμός τα ελληνικά νησιά
Οι δρόμοι που ακολουθούν τα πουλιά κατά τις μεταναστεύσεις τους είναι καθορισμένοι. Χρησιμοποιούν μεταναστευτικούς σταθμούς σε ολόκληρη την πορεία τους για να τραφούν και να ξεκουραστούν, για να μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Γι’ αυτόν τον λόγο τα ελληνικά νησιά είναι πολύ σημαντικά για τα πουλιά που μεταναστεύουν κυρίως μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής. Πρόκειται για ένα μεγάλο και δύσκολο ταξίδι και γι’ αυτό τον λόγο όταν ετοιμάζονται να φύγουν τρώνε αρκετά και αποθηκεύουν λίπος, μέχρι και 50% του βάρους τους, για να μπορέσουν να αντέξουν στο μακρύ ταξίδι!
Το λάδι από το καντήλι του Αγίου Τιμόθεου είναι τα καύσιμα του φίλου μας του Κοκκινολαίμη για να ξεκινήσει το μακρύ του ταξίδι στα βόρεια της Ευρώπης. Οσο για την καντηλήθρα, την έριξε κάτω, σαν… μαντίλι αποχαιρετισμού και, φρρρτ!, μέσα από το παράθυρο, έξω στη Ρεματιά, με τη Φύση που όταν την αφήνουμε ήσυχη, ετοιμάζει τη δική της εαρινή ανθοφορία!
Κάπου εδώ τελειώνει η ιστοριούλα και, μαζί με τις ευχαριστίες γύρω από τη μετανάστευση των πουλιών στη δρα Μαρία Δημάκη, μια ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία. Αν και δεν έχει κατανοηθεί ακόμα ο τρόπος με τον οποίο βρίσκουν τους εναέριους δρόμους τα πουλιά στη μετανάστευση, σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι τα πουλιά έχουν τη δυνατότητα να προσανατολίζονται με το μαγνητικό πεδίο της Γης μέσω ειδικών δεκτών φωτός που βρίσκονται στα μάτια τους! Επίσης, χρησιμοποιούν ως σημείο αναφοράς τη θέση του ήλιου ή τη μορφολογία του εδάφους, των ποταμών, λιμνών και βουνών. Επίσης, προσανατολίζονται από το πολικό ή ουράνιο φως, καθώς και από τη θέση του ήλιου (ακόμα και όταν υπάρχουν σύννεφα). Πετούν κατά ομάδες, τα πτηνά ακολουθούν την ίδια πορεία. Μερικά είδη στο ταξίδι τους πετούν σε σχηματισμό V ή J, για τους οποίους δεν έχει κατανοηθεί ο σκοπός τους. Οι δύο επικρατέστερες θεωρίες, οι οποίες φαίνεται ότι συμπληρώνουν η μία την άλλη, είναι για να εκμεταλλεύονται τα ρεύματα αέρος που δημιουργούνται από τα προπορευόμενα μέλη του σχηματισμού και για να έχουν καλύτερη οπτική επαφή μεταξύ τους, βελτιώνοντας έτσι την επικοινωνία και τον προσανατολισμό κατά την πτήση…
Αυτά για «ένα τόσο δα μικρό πουλάκι, που ξεκίνησε να πάει τόσο μακριά». Και θα πάει, οι δρόμοι τους είναι καθορισμένοι, και θα φθάσει και θα κάνει τη σήμα της νίκης, το V, ο δικός μας ο Κοκκινολαίμης της Ρεματιάς με την πανάρχαια σοφία του ενστίκτου, ο δρ Κοκκινολαίμης.
ΤΗΛΕΦΟΣ